AKTUALNOŚCI

Gdańsk Zaspa: Osiedle mieszkaniowe po lotnisku

Na naszych łamach wielokrotnie wspominaliśmy o zmianie przeznaczeń terenów dawnych lotnisk na obszarach miast. Przedstawiliśmy przykłady warszawskiego Bemowa, Sztokholmu (Bromma) czy Helsinek (Malmi). Dziś przykład zrealizowany około 40 lat temu w Gdańsku.

ZaspaNa początku XX wieku na potrzeby wojsk niemieckich utworzono Port Lotniczy Gdańsk Wrzeszcz. Po kilku latach funkcjonowania, w związku z demilitaryzacją Wolnego Miasta Gdańsk, rozpoczęto z niego loty pasażerskie. Port lotniczy we Wrzeszczu funkcjonował do lat 70-tych. W związku z rosnącymi wymogami terenowymi (szczególnie potrzebą dłuższego pasa startowego), operacje lotnicze przeniesiono na nowe lotnisko w Rębiechowie, zaś teren lotniska Wrzeszcz przeznaczono na budowę osiedla mieszkaniowego Zaspa.

Osiedle powstawało do lat 80-tych na podstawie projektu architektów Stefana Grochowskiego, Romana Hordyńskiego, Teresy Opic i Anny Wesołowskiej. Oś osiedla stanowią Aleja Rzeczpospolitej oraz al. Jana Pawła II. Pierwsza dzieli osiedle na dwie jednostki administracyjne: Zaspę Młyniec oraz Zaspę Rozstaje, zaś druga jest pozostałością po jednym z pasów startowych dawnego lotniska pasażerskiego. Zaspę wyróżnia charakterystyczny heksagonalny plan urbanistyczny, jeden z najciekawszych z funkcjonujących w Trójmieście. Budynki rozplanowane zostały na kształt plastrów miodu. Bloki różnią się pod względem wysokości, tworząc charakterystyczny układ schodkowy.

Jak już wspominaliśmy, dwoma głównymi osiami komunikacyjnymi Zaspy są aleja Rzeczpospolitej oraz al. Jana Pawła II.  Ich skrzyżowanie jest jednym z bardziej wyraźnych przykładów anty-pieszych rozwiązań realizowanych w tym okresie. Aleja Rzeczpospolitej jest dwupasmową drogą bez naziemnych przejść dla pieszych. Aleja Jana Pawła II przez wiele lat wykorzystywała dawną powierzchnię utwardzoną lotniska i dopiero w ostatnim czasie następują zmiany w jej kształcie.

Widok na zróżnicowaną wysokościowo zabudowę dzielnicy Zaspa / fot. Artur Andrzej (Wikimedia Commons) / lic. CC-BY-3.0

Widok na zróżnicowaną wysokościowo zabudowę dzielnicy Zaspa / fot. Artur Andrzej (Wikimedia Commons) / lic. CC-BY-3.0

Osiedle cechuje dobry dostęp do transportu zbiorowego. W osi alei Rzeczpospolitej poprowadzona została linia tramwajowa, łącząca Zaspę z innymi częściami dolnego tarasu. W południowej części dzielnicy funkcjonuje przystanek SKM. Do lat 70-tych nazywał się on “Gdańsk Lotnisko”, pomimo że od lat 20-tych nie pozwalał on pasażerom na przedostanie się do terminala portu. Jego znaczenie znacznie wzrosło po budowie osiedla mieszkaniowego. Wadą transportu zbiorowego na Zaspie jest brak szynowego połączenia prostopadłego do istniejących linii tramwajowych i SKM, które pozwoliłoby na sprawniejsze przedostanie się do centralnej części dzielnicy Wrzeszcz.

Zaspa Młyniec, wnętrze urbanistyczne / fot. Artur Andrzej (Wikimedia Commons) / lic. CC-BY-3.0Q

Zaspa Młyniec, wnętrze urbanistyczne / fot. Artur Andrzej (Wikimedia Commons) / lic. CC-BY-3.0

Niewątpliwym atutem Zaspy jest bliskość do terenów zielonych oraz morza. Na terenie osiedla mieszkaniowego zlokalizowane są Park Jana Pawła II oraz Park Millenium Gdańska, zaś od północy graniczy ono z Parkiem Reagana oraz pasem nadmorskim. Poza układem urbanistycznym dzielnica słynie z serii murali powstałych w ciągu ostatnich kilkunastu lat.

Mural na bloku przy ul. Pilotów 17, w którym mieszkał Lech Wałęsa / fot. Artur Andrzej (Wikimedia Commons) / lic. CC-BY-3.0

Mural na bloku przy ul. Pilotów 17, w którym mieszkał Lech Wałęsa / fot. Artur Andrzej (Wikimedia Commons) / lic. CC-BY-3.0

Zaspę cechują problemy, które dotknęły inne polskie osiedla z tego okresu: w ramach projektu nie udało się zrealizować wszystkich zaplanowanych budynków infrastruktury społecznej wewnątrz “plastrów” miodu. Duże rozstawienie budynków oraz ogromne wolne przestrzenie między nimi budzą sprzeczne opinie. Zwolennicy takiego rozwiązania chwalą je za stworzenie dużych przestrzeni zielonych między blokami. Realia ekonomiczne sprawiają jednak, że osiedle wymaga dogęszczenia zabudowy. Dlatego też Zaspa zmienia się w ostatnich latach, a nowe budynki, głównie mieszkalne, zaczęły powstawać pomiędzy blokami i na części dawnego pasa startowego.

Przeczytajcie też o:
 urbanistyce warszawskiej Saskiej Kępy – polskiego osiedla z lat 20. XX wieku;
poznańskim Sołaczu – willowej dzielnicy projektu J. Stübbena
ciechanowskich “Blokach” – niemieckiej wizji z lat 40.