Gdańsk: Niezwykła uliczka budownictwa socjalnego
Ulica z zabudową w kształcie dwóch liter “S” znajduje się na jednym ze wzgórz morenowych stolicy województwa pomorskiego. Według miejskiej legendy, swój układ zawdzięcza SS-mannom, którzy tu mieszkali.
W okresie międzywojennym tereny dzielnicy Schidlitz (Siedlce) Wolnego Miasta Gdańska były miejscem intensywnej urbanizacji, w szczególności budownictwa socjalnego. Powstające budynki były w większości proste w formie, co miało zapewniać dostępność dla biedniejszej części społeczności miasta. Osiedla robotnicze powstawały za sprawą spółdzielni mieszkaniowych. Do dziś zachowało się wiele z takich założeń – m.in. zabudowa przy ulicy Skarpowej, Goszczyńskiego czy Powstańców Warszawskich. Pomimo niskich kosztów budowy, osiedla wyróżniają się interesującą urbanistyką łączącą elementy tradycyjne i modernistyczne.
Jednym z podobnych osiedli jest też ulica Ojcowska, która w Wolnym Mieście Gdańsku nazwana była Damaschkeweg od niemieckiego propagatora budowy tanich mieszkań. Dwa równoległe rzędy domów w szeregowej zabudowie, liczone łącznie były najdłuższymi budynkami w przedwojennym Gdańsku. Oba rzędy mierzą po około 250 metrów. Ponad 100 identycznych pod względem architektury budynków powstawały w latach 1929-1930 według projektu lokalnego architekta, Franza Tominskiego. Domy wyróżniały się płaskorzeźbami zwierząt, umieszczonymi w elewacji przy drzwiach. Spacerując dziś ulicą wciąż możemy zaobserwować wiele z nich. Wszystkie domy posiadały ogródki.
Ulica Ojcowska w trakcie budowy w roku 1930 | źródło: Danziger Hauskalendar | fot. za “Był Sobie Gdańsk” Fortuna G., Tusk D., Gdańsk, 2005
Jedna z miejskich legend mówi o celowym układzie budynków. Według niej litery “SS” miały nawiązywać do nazistowskiej formacji. Układ kolonii oraz przebieg ulicy Ojcowskiej wiąże się z kształtem wzgórza morenowego, na grzbiecie którego jest ona zlokalizowana. W oryginalnym projekcie na końcu wzgórza umieszczono platformę widokową z widokiem na panoramę Gdańska. Po wojnie platforma została jednak zlikwidowana i znajduje się tam parterowy pawilon handlowy.
– gdańskiej Zaspie – dzielnicy z lat 70. na miejscu lotniska
– ciechanowskich “Blokach” – niemieckiej wizji z lat 40.
– warszawskim Żoliborzu – jednej z najbardziej prestiżowych dzielnic stolicy
– poznańskim Sołaczu – willowej dzielnicy projektu J. Stübbena
