AKTUALNOŚCI

Żoliborz: 100 lat w granicach Warszawy

Zgodnie z dekretem z marca 1916 generała-gubernatora Hansa von Beselera do Warszawy przyłączono nowe tereny. Wśród nich był Żoliborz, który 8 kwietnia 1916 stał się częścią stolicy.

Słynna dzielnica w północnej części Warszawy nie zawsze nazywała się „Żoliborz”. Od XIV wieku zlokalizowana była tam osada o zmieniających się przez wieki nazwach Polikowo, Polików, Polków. Obecna nazwa pochodzi od francuskiego Joli Bord (wym. Żoli Bor), co oznacza „piękny brzeg”. Początkowo powszechnie używano nazwy francuskiej, później spolszczonej na Żoliborż. Powiązana jest ona z konwiktem pijarów. Określana tak była letnia siedziba uczelni Pijarów Collegium Nobilum.

Wycinek z planu Warszawy z roku 1895, źródło: mapywig.org

Wycinek z planu Warszawy z roku 1895, źródło: mapywig.org

Nowa północna dzielnica Warszawy budowana była od lat 20. XX wieku. Decyzją władz zewnętrzne tereny cytadeli przestały pełnić funkcję twierdzy i zostały oddane pod zabudowę mieszkalną. Dzielnica od początku miała być inna od istniejącej gęstej zabudowy Śródmieścia i miała posiadać własny charakter. Żoliborz powstał jako efekt całościowej, spójnej koncepcji architektoniczno-urbanistycznej. Dzielnice zaprojektowano wg koncepcji Tony Garniera, a głównym autorem założeń urbanistycznych został inż. arch. Antoni Jawornicki. Popularne było w owym czasie projektowanie okrągłych lub półkulistych placów z promieniście rozchodzącymi się ulicami. Taki miał być też główny plac nowej dzielnicy – Plac Wilsona, od którego rozchodziły się inne ciągi komunikacyjne. Ustanowiono otwarcie widokowe na teren Cytadeli Warszawskiej w postaci dzisiejszej alei Wojska Polskiego. Na jej połączeniu z dzisiejszą ulicą Mickiewicza powstał plac o elipsoidalnym kształcie (Plac Inwalidów). Podobnym placem miał być też nigdy niezrealizowany plac Jedności w rejonie dzisiejszej stacji metra Słodowiec.

Wycinek z planu Warszawy z roku 1924 autorstwa WIG, fot. mapywig.org

Wycinek z planu Warszawy z roku 1924 autorstwa WIG, fot. mapywig.org

Pierwsze domy powstały w roku 1922 przy ulicy Czarnieckiego. Od tego czasu powstało wiele budynków zaprojektowanych między innymi przez Kazimierz Tołłoczko, Tadeusz Tołwińskiego, Romualda Gutta i Rudolfa Świerczyńskiego. Główne ulice Żoliborza zostały zabudowane modernistycznymi kilkupiętrowymi budynkami, zaś na ich tyłach ulokowana została niska zabudowa jednorodzinna. Realizacją budynków zajmowały się spółdzielnie pracownicze. Charakterystyczna dla obszaru Żoliborza była duża ilość zieleni. W projekcie dzielnicy widać międzywojenne nawiązania do idei miast-ogrodów. Do dziś kompozycja przestrzenna Żoliborza jest klarowna i nie została zaburzona znacznymi przekształceniami.

Przeczytajcie też o:
gdańskiej Zaspie – dzielnicy z lat 70. na miejscu lotniska
poznańskim Sołaczu – willowej dzielnicy projektu J. Stübbena
ciechanowskich “Blokach” – niemieckiej wizji z lat 40.
Żoliborza – jednej z najbardziej prestiżowych dzielnic stolicy