Gdańsk w 1962 – jak wyglądało planowanie miasta?

Na profilu Archiwum Państwowego w Gdańsku zobaczyć można makietę Gdańska, stworzoną w 1962 roku. Przedstawia ona jak wyglądały ówczesne plany co do śródmieścia i okolic. Szczególną uwagę zwraca nacisk na rozbudowę układu drogowego oraz budowę wieżowców.

Jak wyglądało miasto w tych czasach?

W czasie wojny zniszczenia w Gdańsku były stosunkowo małe. Dopiero w marcu 1945 r. podczas ostrzału oraz walk ulicznych podczas „walk wyzwoleńczych” wiele budynków zostało zniszczonych. Po wojnie jednym z pierwszych założeń odbudowy miasta  było odtworzenie zabudowy miasta, lecz również rozrzedzenie zabudowy w porównaniu ze stanem przedwojennym. Udało to zrealizować jedynie częściowo na terenach Głównego Miasta.

W latach 50-tych plany rozbudowy miasta zaczęły jednak przybierać inną formę. Wtedy zamiast odbudowy kamienic, na południe od ulicy Ogarnej  zaczął powstawać fragment szerokiej arterii – Alei Leningradzkiej (obecnie Podwale Przedmiejskie).

Czym charakteryzowały się plany z makiety?

Makieta śródmieścia Gdańska, stworzona w 1962 r. na podstawie ówczesnych planów zagospodarowania miasta, przedstawiała wizję miasta z roku 1980.

 

Pierwszym elementem, rzucającym się w oczy jest duża ilość wieżowców oraz szerokich dróg, rozcinających miasto. Ciągiem ulicy Długie Ogrody oraz Podwale Przedmiejskie oraz łącznikiem przecinającym Wyspę Spichrzów miała przebiegać nowa trasa wylotowa w kierunku Elbląga i Warszawy – aleja Leningradzka. Budowa tej trasy miała się odbyć kosztem odbudowy historycznej zabudowy. Wzdłuż trasy powstać miały wysokie (w porównaniu z zabudową historyczną) budynki oraz budynki mieszkalne w formie architektonicznej i urbanistycznej bez związku z zabudową dawnego Gdańska.

 

Kolejną planowaną trasą był inny ciąg wschód-zachód, widoczny na zdjęciu powyżej w miejscu obecnej ulicy Podwale Staromiejskie. Miał się on łączyć z nową trasą, w ciągu obecnej ul. Wałowej, i dalej prowadzić w kierunku terenów portowych. Warto zauważyć, że trasa ta przebiegać miała przez tereny „Zamczyska”, gdzie pomimo zniszczeń wojny zachowały się zabytki z XVIII i XIX wieku w okolicy dzisiejszej ulicy Grodzkiej. Budowa trasy związana byłaby z przeniesieniem lub zburzeniem zabytków. Trasa ta rozdzielać miała dwie części dawnego Gdańska – Główne Miasto oraz Stare Miasto.

Innymi znacznymi trasami zawartymi w makiecie są szeroka arteria, omijająca śródmieście miasta od północy oraz droga biegnąca w osi NS wzdłuż linii kolejowej.

Kolejnymi wyróżniającymi się inwestycjami miały być liczne budynki wysokie. Najwyższe powstać miały na terenie historycznego Starego Miasta (widok po lewej stronie poniższego zdjęcia). Wieżowce miały powstać też w miejscu niezniszczonej, przez działania wojenne i powojenne, zabudowy w okolicach obecnej ulicy Hucisko oraz w okolicach ulicy 3 Maja. Niższa, przeważnie 11-kondygnacyjna zabudowała planowana była na terenach Dolnego Miasta, Długich Ogrodów i Starego Przedmieścia przy planowanej Alei Leningradzkiej.

 

Co zrealizowano?

Główną pamiątką po planach z lat 60-tych jest przecinająca Śródmieście Gdańska szeroka arteria – Podwale Przedmiejskie (dawna Aleja Leningradzka). W latach 70-tych powstał wielki węzeł drogowy na skrzyżowaniu ulicy Okopowej i Podwala Przedmiejskiego. W latach 90-tych dokończono budowaną około sześćdziesiąt lat trasę, łącząc ulicę Siennicką i Podwale Przedmiejskie. Droga ta ma trzy pasy w każdym kierunku oraz linię tramwajową poprowadzoną przez pas między jezdniami. Trasa zlikwidowała wszystkie naziemne połączenia poprzeczne zarówno dla pieszych jak i dla samochodów, które realizowane są obecnie tunelami dla pieszych i tunelami drogowymi. Wpłynęło to na podział miasta i upadek części południowej Dolnego Miasta i Wyspy Spichrzów.

Powstała większość planowanych bloków mieszkalnych w śródmieściu Gdańska i w jego bezpośrednim sąsiedztwie. W panoramie Gdańska szczególnie wyróżniają się też wieżowce powstałe w północnej części Śródmieścia. Są to budynki Zieleniaka, hotelu Heweliusz oraz Organika Trade na Starym Mieście (na zdjęciu poniżej).

Obecnie budowana jest droga Nowa Wałowa, zbliżona przebiegiem do planowanej w latach 60-tych północnej obwodnicy śródmieścia. Krytykowany przez część mieszkańców, urbanistów i architektów  jest fakt, że forma tej trasy jest również zbliżona do założeń sprzed 50 lat i powieli wszystkie negatywne aspekty Podwala Przedmiejskiego.

Wszystkie dostępne zdjęcia nieistniejącej już makiety można zobaczyć TU.