AKTUALNOŚCI

Dziesięć nowych miast w 2022 roku

Jak co roku, na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt kolejnego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta. Od stycznia liczba miast w Polsce powiększyć ma się do 964.

Kolejny Pruszcz zostanie miastem

Od początku 2022 roku planowane jest nadanie statusu miasta miejscowości Pruszcz o liczbie 2712 mieszkańców. Pruszcz w województwie kujawsko-pomorskim podobnie jak miasto o podobnej nazwie koło Gdańska, położony jest przy przy linii kolejowej z Gdańska do Bydgoszczy. W uzasadnieniu do rozporządzenia czytamy, że cechy funkcjonalno-przestrzenne projektowanego miasta Pruszcz wykazują jego miejski charakter, miejscowość jest zwodociągowana i skanalizowana. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców miejscowości Pruszcz jest działalność pozarolnicza. Na terenie Pruszcza zachowały się do dnia dzisiejszego budowle wzniesione na przełomie XIX i XX wieku, ujęte w ewidencji zabytków województwa kujawsko-pomorskiego, m.in.: dom parafialny z 1886 r., pozostałość zespołu dworca kolejowego z początku XX w., młyn przy ulicy Dworcowej z końca XIX w.

Pruszcz w województwie kujawsko-pomorskim

Pruszcz w województwie kujawsko-pomorskim | fot. Audionautix | CC-BY-SA-4.0

Turystyczne miasto pod Radomiem

Planowane jest również nadanie statusu miasta miejscowości Jedlnia-Letnisko, w powiecie radomskim, na skraju Puszczy Kozienickiej przy zalewie Siczki. Jedlnia znajduje się przy linii kolejowej Radom-Dęblin. W przeprowadzonych konsultacjach około 3/4 mieszkańców opowiedziało się za nadaniem miejscowości Jedlnia-Letnisko statusu miasta. Do 1917 miejscowość funkcjonowała pod nazwą Mokrzec Swoboda. W okresie międzywojennym w Jedlni-Letnisku zaczęły powstawać pierwsze domy letniskowe, stawiane na wzór podwarszawskich willi w stylu świdermajer. Dziś jest to miejscowość turystyczna. Jedlnia-Letnisko liczy 3968 mieszkańców.

Nowe miasto w rejonie Piły

Miejscowość Kaczory liczy blisko 3 tysiące mieszkańców i zlokalizowana jest kilka kilometrów na wschód od Piły. Jej rozwój związana jest z otwartym w 1851 roku odcinkiem Pruskiej Kolei Wschodniej (Preußische Ostbahn), łączącej Berlin m.in. z Bydgoszczą i Królewcem. W miejscowości powstał przystanek kolejowy Erpel, od ówczesnej nazwy. Po I wojnie światowej Kaczory stały się miejscowością granicą – w okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka polskiej Straży Granicznej. Miejscowość posiada zwarty układ zabudowy. Jej władze zakładają rozwój funkcji mieszkaniowych, usługowych i produkcyjnych, w sąsiedztwie terenów już zainwestowanych.

Kolejne powroty do praw miejskich po represjach carskich

Izbica będzie kolejnym miastem, któremu zostaną przywrócone prawa miejskie utracone wcześniej w wyniku represji carskich po powstaniu styczniowym. Miejscowość ta posiadała prawa miejskie w latach 1750-1869. Spełnia ona wymóg posiadania cech funkcjonalno-przestrzennych wykazujących miejski charakter. Centrum miejscowości to niewielki rynek oraz zwarta zabudowa w rynku. Izbica położona jest między Zamościem, a Krasnymstawem. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 17 relacji Warszawa-Lublin-Hrebenne oraz linia kolejowa Rejowiec-Hrebenne.

Prawa miejskie odzyskać ma też położony w pobliżu Łodzi Lutomiersk, który posiadał prawa miejskie w latach 1274-1869.. Pomysł ten popiera 2/3 mieszkańców miasta i gminy. Jak wskazano w uzasadnieniu, głównym źródłem utrzymania mieszkańców Lutomierska jest działalność pozarolnicza. Mieszkańcy Lutomierska zatrudnieni są w różnych gałęziach gospodarki, zarówno na terenie gminy, jak i w pobliskich miastach, takich jak Łódź, czy Pabianice. Również plany zagospodarowania wskazują rozwój zabudowy mieszkaniowej, usługowej, przemysłowej i magazynowej. Centralna część miejscowości znajduje się w strefie ochrony konserwatorski. Jeszcze dwa lata temu w Lutomiersku funkcjonowały tramwaje. Linia lutomierska otwarta została jako przedłużenie istniejącej już wówczas trasy Łódź – Konstantynów Łódzki w 1929 roku (do rzeki Ner) i przedłużona w 1931 roku (do Lutomierska). Od lat 50. XX wieku na placu Jana Pawła II w sercu miejscowości funkcjonowała pętla. Od marca 2019 tramwaje nie kursują już jednak do miejscowości.

Tramwaj na rynku w Lutomiersku

Tramwaj na rynku w Lutomiersku. Linia została wyłączona z użytku w 2019 roku | fot. Flickr/Fotopolska | CC-BY-SA-2.0

Prawa miejskie odzyskać mają także dwie miejscowości z województwa mazowieckiego: Cegłów i Nowe Miasto.

Cegłów posiadał prawa miejskie od 1621 do 1869 roku. W miejscowości zachował się historyczny układ urbanistyczny. W centrum miejscowości znajduje się kościół parafii Rzymskokatolickiej pw. Św. Jana Chrzciciela i Andrzeja Apostoła, kościół parafii Starokatolickiej Mariawitów pw. Św. Jana Chrzciciela oraz parki rekreacyjne. Centrum miejscowości to również stary rynek, który jest w trakcie rewitalizacji. W- większość mieszkańców Cegłowa utrzymuje się z działalności pozarolniczej. W przeprowadzonych konsultacjach mieszkańcy opowiedzieli się w większości (64% w Cegłowie oraz 79% w całej gminie) za nadaniem statusu miasta.

Nowe Miasto w powiecie płońskim szczyciły się prawami miejskimi od 1420 roku. Miejscowość położona nad rzeką Soną  Aż 96% mieszkańców Nowego Miasta (jako sołectwa) opowiedziało się za przywróceniem praw miejskich. To prawie tyle samo co udział mieszkańców zatrudnionych jest poza rolnictwem (97 %). Miejscowość charakteryzuje typowy dla miast układ zabudowy, z głównym placem w jego centrum (przez Główny Rynek przebiega droga wojewódzka 632). W ubiegłym roku zakończyły się prace związane z budową oczyszczalni i kanalizacji sanitarnej.

Położony w powiecie skierniewickim Bolimów posiadał on prawa miejskie od 1370 roku. Miejscowość położona jest w sąsiedztwie puszczy o tej samej nazwie, a także przy autostradzie A2. Centrum miejscowości stanowi zespół dawnego rynku (ulica Rynek Kościuszki) i kościoła wraz z historycznym rozplanowaniem miasta. Większość mieszkańców pracuje poza rolnictwem.

Drugie miasto Olsztyn

Podzielone zdanie co do odzyskania praw miejskich mieli mieszkańcy miejscowości Olsztyn w powiecie częstochowskim. Opinia Wojewody i Ministerstwa o przywróceniu praw miejskich jest jednak pozytywna. Mieszka w niej obecnie ok. 2500 osób. Podobnie jak w poprzednich przypadkach, Olsztyn utracił uzyskane w 1488 roku prawa miejskie w wyniku represji carskich. Miejscowość jest najbardziej znana z lokalizacji na Szlaku Orlich Gniazd: nad wsią góruje wzgórze, na którym znajdują się ruiny XIV-wiecznego zamku. Cechy funkcjonalno-przestrzenne projektowanego miasta Olsztyn wykazują jego miejski charakter. Do rejestru zabytków wpisano rynek wraz z odchodzącymi od niego uliczkami, stanowiący historyczny układ urbanistyczny.

Olsztyn w województwie śląskim

Olsztyn w województwie śląskim – widok z zamku | fot. Jerzy Opioła (WIkimedia Commons) | lic. CC-BY-SA-4.0

Nowe miasto w województwie świętokrzyskim

Przywrócenie statusu miasta planowane jest też dla miejscowości Iwaniska (województwo świętokrzyskie, powiat opatowski). Posiadała ona je w latach 1403-1869. W centrum miejscowości znajduje się rynek, otoczony kamienicami, których partery przeznaczone są pod działalność handlowo-usługową. Miejscowość jest zwodociągowana i skanalizowana. Za przywróceniem statustu miasta głosowało aż 9 na 10 mzieszkańców Iwanisk.

Większy Rzeszów

O ponad 160 hektarów i blisko 450 nowych mieszkańców ma powiększyć się stolica województwa podkarpackiego. Byłoby to kolejne powiększenie granic miasta w ostatnich latach. Teren ten przylega od wschodu do rzeszowskich osiedli Staroniwa i Zwięczyca stanowiąc kontynuację ich zabudowy, a dodatkowo rozdzielony zostanie od sołectwa Racławówka drogą ekspresową S19 wraz z węzłem Rzeszów Południe. W uzasadnieniu czytamy również, że teren korzysta z infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej Rzeszowa, wraz z oczyszczalnią ścieków). Obsługiwany jest również miejską komunikacją organizowaną przez Rzeszów.

Do głównych funkcji rozwojowych, które Rzeszów zamierza realizować na przedmiotowym terenie, należy zagospodarowanie terenów inwestycyjnych położonych w otoczeniu drogi S19 i obwodnicy południowej na cele usług komercyjnych, logistyki lub przemysłu, budowa nowych ulic miejskich z pełnym wyposażeniem, zabezpieczenie przebiegu ulicy klasy głównej prowadzącej od ul. Podkarpackiej na Osiedlu Zwięczyca do ul. Ludwika Chmury w Strefie Aktywności Gospodarczej Rzeszów-Dworzysko oraz powiększenie zasobu terenów Rzeszowa pod budownictwo mieszkaniowe o zróżnicowanej intensywności. Choć w konsultacjach społecznych aż 86% mieszkańców Rzeszowa popiera tę uchwałę, to sceptycznie odnosi się do niej Rada Miejska w Boguchwale. Tam w konsultacjach pomysł odłączenia części gminy do Rzeszowa poparło jedynie 12% uczestników (85,4% było przeciw). Do MSWiA wpłynęło wystąpienie przedstawicieli sołectwa Racławówka, którzy negatywnie odnoszą się do proponowanej zmiany granic.

Rzeszów wnioskował również o włączenie do swojego terenu blisko 1300 ha gminy Krasne (Malawa) z ponad 3500 mieszkańcami, a także części gminy Boguchwała (kolejna część sołectwa Racławówka oraz sołectwa Kielanówka) o łącznym terenie blisko 550 ha, zamieszkałym przez ponad 2200 mieszkańców. Wyniki referendum były zbliżone do wspomnianego wyżej, jednak w tych przypadkach Wojewoda, jak i Ministerstwo odniosły się negatywnie.

Rynek w Rzeszowie

Rzeszów powiększy się o około 40 mieszkańców | fot. Ferad Zyulkyarov; źródło: flickr.com; lic.: CC BY 2.0)

Sanok wchłonie Bykowice?

Powiększyć ma się również Sanok poprzez włączenie obszaru sołectwa Bykowce, o powierzchni ponad 550 ha a także Zabłotce o powierzchni ponad 200 ha.

Sołectwo Bykowce graniczy bezpośrednio z Sanokiem. Według wnioskujących układ urbanistyczny i charakter zabudowy Bykowic stanowi kontynuację przestrzenną zabudowy sanockiej dzielnicy Olchowce. Układ osadniczy obu jednostek tworzy jedną całość, której struktury przestrzenne ukształtowane są wzdłuż doliny rzeki San, na jej prawym brzegu, wzdłuż drogi krajowej numer 28. Miasto zamierza kontynuować podobną politykę przestrzenną na terenie sołectwa, czyli zapisane w studium gminnym rozwój zabudowy już istniejącego typu. Dla położonego na zachód od miasta sołectwa Zabłotce, oddzielonego od zabudowy Sanoka jedynie korytem cieku Sanoczek, miasto przewiduje powiększenie terenów inwestycyjnych pod zabudowę mieszkaniową. Wskutek obu tych zmian miasto Sanok zyskałoby ok. 1500 nowych mieszkańców (w tym ponad 900 z Bykowic) kosztem gminy Sanok. W obu sołectwach sprzeciw wyrazili prawie wszyscy uczestnicy konsultacji społecznych. Inaczej wygląda to wśród mieszkańców Sanoka: blisko 2/3 poparło ten pomysł.

Władze nie zgadzają się natomiast na wniosek Rady Miasta Sanok o włącznie w granice miasta sołectwa Trepcza z ponad 1100 jego mieszkańców.

Pozostałe powiększenia miast

Powiększone ma zostać również Świecie w województwie kujawsko-pomorskim. Do dotychczasowego obszaru miasta dołączone mają zostać części obszarów obrębów ewidencyjnych Wielki Konopat o powierzchni 8,47 ha, Polski Konopat o powierzchni 58,43 ha, Kozłowo o powierzchni 49,82 ha (4 mieszkańców), Sulnówko o powierzchni 128,52 ha (206 mieszkańców), Sulnowo o powierzchni 167,09 ha (276 mieszkańców), Dziki o powierzchni 4,11 ha (4 mieszkańców) i Morsk o powierzchni 47,52 ha (7 mieszkańców). Różan w północnej części województwa mazowieckiego powiększony zostanie o obszar wsi Paulinowo o łącznej powierzchni 533,29 ha w celu m.in. usprawnienia inwestycji w strefie przy drodze krajowej nr 61. Wielkopolski Poniec powiększy się o około 46 hektarów. Czempiń zlokalizowany w tym samym województwie zwiększy powierzchnię o około 27 hektarów. Lipiany w województwie zachodniopomorskim wchłonie tereny o powierzchni 140 hektarów.

Ministerstwo nie zgadza się na odłączenie gminy Wińsko od powiatu wołowskiego i przyłączenie do – większego – powiatu lubińskiego.