Budżet partycypacyjny w Polsce

Rok 2014 jest kolejnym, w którym następuje rozwój budżetów partycypacyjnych. Na ulicach pełno jest plakatów promujących uczestnictwo w tworzeniu projektów. Zapoczątkowane w 2011 roku w Sopocie budżety partycypacyjne z roku na rok zyskują na popularności. W 2012 roku do Sopotu dołączyły 4 miasta: Elbląg, Gorzów Wielkopolski, Poznań i Zielona Góra, zaś w 2013 roku było to już 16 miast.

Zacznę jednak od tego, czym dokładnie jest tytułowy budżet.
Budżet partycypacyjny – w Polsce często nazywany „obywatelskim” – to proces decyzyjny, w ramach którego mieszkańcy współtworzą budżet danego miasta, tym samym współdecydując o dystrybucji określonej puli
środków publicznych¹. Wyróżnia się trzy pary modeli budżetu partycypacyjnego²:

• Europejska wersja modelu Porto Alegre / Uczestnictwo zorganizowanych grup interesów
• Fundusz społeczności lokalnej na poziomie lokalnym i miejskim /  Negocjacje publiczno – prywatne
• Partycypacja sąsiedzka / Konsultowanie finansów publicznych

Bez względu na model, można powiedzieć, iż budżet partycypacyjny cechuje:

1. Publiczna dyskusja pomiędzy mieszkańcami;
2. Dyskusja w ramach budżetu partycypacyjnego dotyczy jasno określonych, ograniczonych środków finansowych;
3. Nie jest ograniczony do poziomu dzielnicy, osiedla lub instytucji – na przynajmniej jednym z etapów dotyczy również poziomu ogólnomiejskiego – ograniczenie dominacji interesów pojedynczych grup społecznych;
4. Wyniki są wiążące,a projekty realizowane;
5. Jest to proces długofalowy, organizowany rokrocznie.¹

Jak określa w swojej pracy Wojciech Kębłowski, istotą budżetów partycypacyjnych jest dialog pomiędzy mieszkańcami, tworzący podstawę do współpracy z urzędnikami i „technikami”, w której rolę pomocniczą pełnią organizacje pozarządowe, tzw. „ruchy miejskie” i nieformalne grupy społeczne, co ilustruje poniższy schemat.

Przykłady projektów – Dąbrowa Górnicza rok 2014

Prace nad budżetem partycypacyjnym zapoczątkowane zostały powołaniem specjalnego Zespołu ds. Budżetu Partycypacyjnego składającego się głównie z pracowników różnych wydziałów urzędu miasta. Głównym celem utworzenia tego zespołu było pełnienie funkcji koordynacyjnych.  Za realizację konsultacji społecznych odpowiedzialne zostało Biuro Organizacji Pozarządowych i Aktywności Obywatelskiej. Harmonogram prac składał się z 6 etapów realizowanych od marca do grudnia 2013 roku, które przedstawia poniższy schemat:

Miasto zostało podzielone na 27 dzielnic. W każdej z nich wyznaczono Punkty Konsultacyjne, czyli miejsca pierwszego kontaktu dla mieszkańców. Poniżej zilustrowano podział dzielnic oraz procentowy udział środków przeznaczonych na cele  związane z budżetem partycypacyjnym.

W 2014 roku zostanie zrealizowanych 56 projektów wybranych przez mieszkańców za łączną kwotę sięgająca niemal 5 mln zł. Wygrywały takie projekty jak: rewitalizacja placu zabaw, zielony parking wykonany z płyt ażurowych, utworzenie ogrodu osiedlowego, montaż ławek czy wprowadzenie monitoringu. Na rok 2015 kwota Dąbrowskiego Budżetu Partycypacyjnego zwiększyła się do 8 mln, a procedura w ramach której mieszkańcy będą wybierać projekty została już przyjęta.

Można ubolewać, że środki finansowe w ramach budżetów partycypacyjnych są małe. Warto zauważyć jednak fakt, iż każdy z projektów przyczynia się do poprawy przestrzeni publicznej, bo kto chciałby pogarszać krajobraz, w którym sam egzystuje? Dodatkowo sprzyja to rozwojowi świadomości obywatelskiej, zwiększeniu udziału mieszkańców w życiu publicznym oraz zacieśnianiu więzi społecznych pomiędzy nimi. Zainteresowanym szczególnie polecam lekturę pierwszej z poniższych pozycji, gdzie autor poza opisaniem zalet, systemu wdrażania, cech oraz historii budżetów partycypacyjnych przedstawia także 3 różne sposoby patrzenia na nie, na podstawie 3 miast, w których funkcjonują już one od dłuższego czasu (brazylijskie Porto Alegre, hiszpańska Kordoba oraz Sopot).

Źródła:

1. Wojciech Kębłowski – Budżet partycypacyjny Krótka instrukcja obsługi, Instytut Obywatelski

2. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji https://mac.gov.pl

3. Dąbrowski Budżet Partycypacyjny http://twojadabrowa.pl