AKTUALNOŚCI

Od badania emocji po miejskie rolnictwo. Jak wyglądają i czym zajmują się Urban Laby na świecie?

 W jednym z poprzednich artykułów przyjrzeliśmy się najnowszej publikacji Instytutu Rozwoju Miast i Regionów “Urban Lab. Narzędzie poprawy jakości życia mieszkańców miast zgodne z ideą smart city”. Książka ta jest swoistym kompendium tworzenia i funkcjonowania laboratoriów miejskich. Zawiera rozbudowane opisy wszystkich elementów dobrze funkcjonującego urban labu. Jednak równie istotne co teoria, są doświadczenie i zbiór dobrych praktyk. Jak więc wyglądają urban laby w Europie i na świecie? Czego mogą się od nich nauczyć polskie laboratoria miejskie? W tym artykule przyjrzymy się kilku z nich.

Średniowieczne miasto smart city?

W pierwszej chwili tkanka miejska Bolonii nie przywodzi na myśl miasta inteligentnego i nowoczesnego. Pierwsze wrażenie może być jednak mylące. W mieście zaimplementowanych jest wiele innowacyjnych rozwiązań. Jednym z nich jest Smart City Lab. Laboratorium założone przez władze lokalne i Uniwersytet Boloński ma na celu stworzenie infrastruktury informatycznej zbierającej dane o funkcjonowaniu miasta. Spójny system przygotowany w projekcie IoT Manager wykorzystując popularny obecnie internet rzeczy (internet of things) zbiera i przetwarza dane, które pozawalają później na dostosowanie usług publicznych i komercyjnych do faktycznych potrzeb mieszkańców. W przypadku IoT Managera możemy zobaczyć również kompleksowość laboratoriów miejskich. Poza użytecznością dla lokalnych włodarzy i przedsiębiorców, projekt wykorzystywany jest także dydaktycznie na Uniwersytecie Bolońskim.

Zdjęcie ulicy Bolonii

Bolonia mimo historycznej tkanki miejskiej jest nowoczesnym i inteligentnym miastem | źródło: Niyantha, CC BY-NC 2.0

Emocje instrumentem do oceny jakości przestrzeni publicznych

Dane zbierane podczas przemieszczania się pieszych są również kluczowe w projekcie wiedeńskiego urban labu – Aspern.mobil LAB. Został on stworzony oddolnie, przez mieszkańców Wiednia. Laboratorium realizuje projekt Walk & Feel, mający na celu poprawienie warunków codziennego poruszania się po mieście. Choć sam obszar badań nie brzmi w pierwszej chwili innowacyjnie, metoda wykonania badań zaskakuje! Do analiz wykorzystana została technologia biosensoryczna. Zebrane dane pozwoliły stworzyć nowe spojrzenie na percepcję przestrzeni miejskiej i emocje towarzyszące pieszym podczas wędrówek po mieście. Poznanie obszarów wywołujących negatywne i pozytywne emocje użytkowników pozwoli lepiej zaprojektować kolejne przestrzenie publiczne. Sama lokalizacja urban labu jest również interesująca. Projekt prowadzony jest w nowoczesnej dzielnicy Aspern Seestadt, która od podstaw tworzona była jako inteligenta dzielnica, a koniec jej budowy przewidywany jest na 2028 rok.

Zdjęcie budynków w wiedeńskiej dzielnicy Aspern Seestadt

Aspern Seestadt to innowacyjna inwestycja na wschodnich obrzeżach Wiednia | źródło: wohnblogAT; CC BY-NC 2.0

Nie tylko Europa Zachodnia

Przykłady innowacyjnych i odważnych projektów nie są domeną jedynie zamożnych krajów Europy zachodniej. Aby poznać kolejne miejskie laboratorium kierujemy się do Kolumbii, a dokładnie do Medellín. Kolejnym przykładem laboratorium stworzonego oddolnie jest Urban Lab Medellín | Berlin. Głównym celem kolumbijskiego urban labu było stworzenie innowacyjnej i przyjaznej przestrzeni dla mieszkańców jednej z dzielnic miasta – Moravii. W projekt zaangażowani zostali naukowcy i studenci z lokalnego uniwersytetu oraz z Uniwersytetu Technicznego w Berlinie. W wyniku prac powstał projekt Taller Tropical Moravia, w ramach którego m.in. zorganizowana została otwarta przestrzeń do spotkań mieszkańców oraz społeczny ogród do uprawiania roślin. Projekt stanowi zarówno przestrzeń do integracji i aktywizacji społeczności lokalnej, jak i przestrzeń edukacyjną.

Oddolna ochrona zabytków

Urban laby to nie tylko badania i projekty przestrzeni miejskiej w skali mikro. To także działania administracyjne, uzupełniające działania władz lokalnych. Przykład takiego laboratorium możemy znaleźć w stolicy Armenii – Erywaniu. Funkcjonuje tam Urbanlab Socio-Cultural Foundation. Laboratorium założone przez lokalnego kuratora i krytyka sztuki, ma na celu ochronę i konserwację historycznych budynków w stolicy. Zespół złożony z naukowców, samorządowców i przedstawicieli biznesu dokonał bardzo dokładnej inwentaryzacji obiektów i zebrania wszystkich potrzebnych materiałów dokumentacyjnych. Dane zostały również zdigitalizowane, a na ich podstawie opracowano kompleksowy Plan Zarządzania Ochroną i Konserwacją historycznych obiektów Erywania.

Innowacyjne rolnictwo w centrum miasta

Myśląc o innowacjach w mieście przychodzą nam do głowy wielomilionowe inwestycje technologiczne, rozwój transportu miejskiego czy projektowanie nowych przestrzeni publicznych. Rzadziej jednak myślimy o rolnictwie, a właśnie taki obszar innowacji został wybrany przez Urban Lab Nürnberg. W niemieckim projekcie Foodcube opracowano modułowy system uprawy roślin, który dodatkowo pozwala na hodowlę ryb, która działa na zasadzie akwaponiki. Foodcube nie tylko dostarcza mieszkańcom świeżą i ekologiczną żywność, ale również jest obszarem badań i prac dla naukowców. Dodatkowo projekt rozwija nowe sposoby spędzania czasu wolnego wśród lokalnej społeczności.

Laboratoria miejskie w Polsce

A jak na tle opisanych powyżej urban labów wypadają polskie laboratoria miejskie? Obecnie w Polsce funkcjonują dwa Urban Laby – w Gdyni i Rzeszowie. Oba prowadzone są w ramach projektu, który jest współfinansowany przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, a merytorycznie koordynowany przez Instytut Rozwoju Miast i Regionów. Urban Laby w Polsce są wciąż nowym instrumentem mającym na celu usprawnianie zarządzania miastem, jednak mimo to, te dwa polskie przykłady działają prężnie i są dobrym prognostykiem pod kątem rozwoju tego narzędzia w innych polskich miastach.

Wykład dr Aleksandry Kardaś "Co nam przyniesie zmiana klimatu?" w Urban Lab Gdynia, 11 grudnia 2019 r.

Wykład dr Aleksandry Kardaś “Co nam przyniesie zmiana klimatu?” w Urban Lab Gdynia, 11 grudnia 2019 r. | fot. Aleksander Trafas

Gdynia i Rzeszów – innowacje społeczne i technologiczne

W ramach działań Urban Lab Gdynia realizowanych jest szereg zadań związanych z m.in.  rozwojem społeczeństwa obywatelskiego i partycypacji, adaptacją miasta do zmian klimatu, czy – w końcu w ostatnim roku – adaptacją do życia po pandemii. Wśród projektów aktywizujących społeczność lokalną wymienić należy m.in. nabór projektów w ramach Inkubatora Miejskiego – w tym Pomysł Na Miasto – oraz szkolenia i warsztaty dla aktywistów miejskich pn. Program Kompetencji Miejskich. Bardzo aktywnie funkcjonuje w gdyńskim Urban Labie także tzw. Urban Cafe, które jest forum debaty publicznej, które pomimo pandemii COVID-19, organizuje wiele wydarzeń online przeznaczonych dla szerokiego grona odbiorców.

Rzeszowski Urban Lab wyróżnia się natomiast naciskiem na rozwój innowacji technologicznych. Ten obszar działań jest spójny z nową, inteligentną specjalizacją regionu (przemysł wysokich technologii, Dolina Lotnicza, itp.). W Urban Lab Rzeszów nie brakuje jednak także działań mających na celu tworzenie innowacji społecznych. Przyczyniają się do nich działania ekspertów z zespołu tematycznego ds. jakości życia. Nie brakuje także organizowanych online warsztatów tematycznych czy hackathonów, mających na celu wypracowanie rozwiązań dla miasta w oparciu o otwierane dane miejskie. W swoich działaniach rzeszowski Urban Lab nie zapomina również o kapitale społecznym i o najmłodszych. Podczas szeregu warsztatów i spotkań, pracownicy Urban Labu starają się zainteresować technologią i naukami ścisłymi najmłodszych mieszkańców miasta (Kids Hackathon).

Fundusze to nie wszystko

Jak widać, laboratoria miejskie są bardzo zróżnicowanymi instrumentami. Ich działaniami są zarówno oddolne transformacje przestrzeni publicznych, innowacyjne badania czy wzmacnianie kapitału społecznego miast. Liczne przykłady urban labów ze świata pokazują nam, że nawet małymi kosztami możliwe jest wprowadzenie innowacji i usprawnień do przestrzeni miasta. Dlatego pozostaje nam trzymać kciuki, aby w ślad za Gdynią i Rzeszowem kolejne polskie miasta stworzyły swoje laboratoria i testowały oraz wdrażały innowacyjne rozwiązania.

Spotkanie Rady Seniorów w Urban Lab Rzeszów, 26 luty 2020 r. | fot. Urban Lab Rzeszów

Warto zapisać w swojej bibliotece książkę “Urban Lab. Narzędzie poprawy jakości życia mieszkańców miast zgodne z ideą smart city” dostępną do bezpłatnego pobrania na stronie UrbanLab.net Instytutu Rozwoju Miast i Regionów. Elektroniczna wersja książki dostępna jest do pobrania za darmo pod tym adresem. Zachęcamy również do śledzenia projektu na jego stronie internetowej oraz na Facebooku