AKTUALNOŚCI

Ustawa o rewitalizacji – założenia nowego prawa cz. 1

W czwartek 23 lipca Sejm na 97. posiedzeniu w wyniku głosowania uchwalił ustawę o rewitalizacji. Wprowadza ona w polskie ramy prawne proces rewitalizacji, który dotychczas był nieobecny. Co jednak znajduje się w nowej ustawie? Przedstawiamy najważniejsze założenia przepisów regulujących odnowę terenów zdegradowanych.

źródło: http://www.administrator24.info/artykul/id3986,ustawa-prawo-budowlaneUstawa o rewitalizacji wprowadza szereg narzędzi, które umożliwią gminom sprawne i poprawne przeprowadzenie całego procesu. Równocześnie wprowadza liczne zmiany w innych ustawach – szczególnie w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Składa się z 7 rozdziałów, które opisują m.in. zasady partycypacji społecznej i dokumenty, która gmina może uchwalić w celu przeprowadzenia sprawnej rewitalizacji:

  1. Przepisy ogólne.
  2. Partycypacja społeczna.
  3. Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji.
  4. Gminny program rewitalizacji.
  5. Specjalna Strefa Rewitalizacji.
  6. Zmiany w przepisach obowiązujących.
  7. Przepisy przejściowe i końcowe.

Jak wskazuje ustawodawca, aż 20% terenów miejskich w Polsce wymaga skoordynowanych działań rewitalizacyjnych, które zatrzymają pogarszanie stanu życia, szerzenie patologii oraz ożywią gospodarczo i społecznie te obszary. Wskazuje, iż w efekcie wieloletnich zaniedbań, w wielu miastach doszło do degradacji tkanki miejskiej (zarówno pod kątem technicznym jak i funkcjonalnym), a dodatkowo nakładają się na to liczne problemy społeczne, demograficzne i niekorzystne procesy przestrzenne (szczególnie niekontrolowane rozlewanie się zabudowy).

Dotychczas rewitalizacja w wielu miejscach była prowadzona niewystarczająco kompleksowo – problem był rozwiązywany jednostronnie, działania dotyczyły tylko sfery technicznej, nie uwzględniając aspektu społecznego. Zauważa się niskie zaangażowanie organizacji pozarządowych i prywatnych przedsiębiorców.

Ustawa ma ułatwić kompleksowość działań, interwencji publicznych, które będą integrowane pod jednym większym działaniem – rewitalizacją.

Przepisy ogólne

Standardowo ustawa zaczyna się od przepisów wyjaśniających podstawowe pojęcia. Określa ona tryb przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji, która jest zadaniem własnym gminy. Sama rewitalizacja jest rozumiana jako proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowyktóry integruje działania przestrzenne, gospodarcze oraz społeczne, szczególnie działania na rzecz lokalnej społeczności. Realizowany jest on w sposób jawny, zapobiegający wykluczeniu mieszkańców – przy ich współpracy oraz z pomocą innych jednostek (powiatu, województwa, administracji rządowej) i organów, które opiniują projekty.

Prowadzona jest ona przez interesariuszy, wśród, których wymienia się m.in. mieszkańców obszaru rewitalizacji, właścicieli nieruchomości, wszelkie podmioty gospodarcze (prowadzące i zamierzające prowadzić działalność), jednostki samorządu terytorialnego czy organy władzy publicznej i inni. Ustawa szeroko definiuje interesariusza, aby uczynić cały proces jak najbardziej otwartym i włączającym jak największą liczbę osób. Wypowiedzieć będą się mogli również ci, którzy mieszkają poza obszarem zdegradowanym oraz przedsiębiorcy, którzy planują inwestycje.

Sama rewitalizacja będzie działaniem opcjonalnym, a wszelkie koszty jej prowadzenia ponosi oczywiście gmina. Wprowadzenie jednak na obszarze rewitalizowanym Specjalnej Strefy Rewitalizacji odblokowuje szczególne przepisy ułatwiające interwencję publiczną. Wyznaczenie wszelkich obszarów zdegradowanych lub sporządzenie programów naprawczych będzie musiało być poprzedzone odpowiednimi diagnozami.

Partycypacja społeczna

Konsultacje

W ustawie silnie stawia się na aktywny udział mieszkańców i zewnętrznych podmiotów w całym procesie. Jej drugi rozdział dotyczy partycypacji społecznej i narzuca na gminę obowiązki konsultowania z interesariuszami wszelkich projektów gminnych programów rewitalizacji czy miejscowych planów rewitalizacji oraz określa ogólnie formę przeprowadzania rozmów.

Konsultacje mają być przeprowadzane zarówno na etapie przygotowania, prowadzenia jak i oceny rewitalizacji. W wyniku mają być poznane potrzeby, oczekiwania mieszkańców i przedsiębiorców dotyczące obszaru. Gmina będzie miała za zadanie integrować ludzi wokół rewitalizacji, wspierać inicjatywy zmierzające do zwiększaniu udziału, promocji i edukacji o całym procesie. Dążyć ma do tego, aby wypowiedzieli się wszyscy.

Konsultacje społeczne mają pomóc uzyskać opinię, stanowiska i propozycje od osób i instytucji zainteresowanych, które zostaną dotknięte przez rewitalizację. Władze gminy muszą powiadomić lokalną społeczność nie później niż na 7 dni przed terminem przeprowadzenia konsultacji poprzez:

  • sposób zwyczajowo przyjęty,
  • ogłoszenie na stronie BIP-u gminy,
  • ale przede wszystkim zapewniający udział możliwie szerokiego grona interesariuszy.

Przeprowadzane przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) konsultacje mają mieć trzy formy. Ustawa proponuje (art. 6):

  1. zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej lub formularzy zamieszczonych na stronie podmiotowej gminy w Biuletynie Informacji Publicznej (termin nie krótszy niż 21 dni na składanie uwag);
  2. spotkania, debaty, warsztaty, spacery studyjne, ankiety, wywiady, wykorzystanie grup przedstawicielskich lub zbieranie uwag ustnych.

Przy czym obowiązkowo prowadzone będą w pierwszej formie oraz przynajmniej na dwa sposoby z opcji drugiej. Konsultacje ponadto będą przeprowadzane z mieszkańcami na obszarze rewitalizacji po jego wyznaczeniu.

Gmina zobowiązana będzie zamieścić informację podsumowującą przebieg konsultacji, wniesione uwagi i odniesienia do nich. Ponadto projektowane dokumenty mają być dostępne na stronie BIP i udostępnione dla zainteresowanych w urzędzie.

Komitet rewitalizacji (art. 7)

Istotnym elementem partycypacji społecznej ma być Komitet Rewitalizacji powoływany przez władze gminy. Zgodnie z art. 7 ma być to forum współpracy i dialogu interesariuszy z organami gminy w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji. Organ ten ma pełnić funkcję opiniodawczo-doradczą. W przypadku obszarów rewitalizacji dopuszcza się wyznaczenie podobszarów, z czego każdy może mieć własny Komitet Rewitalizacji. Skład ów Komitetu będzie wyłaniany przez interesariuszy (mieszkańców, władze, przedsiębiorców), na podstawie uchwały, którą podejmie rada gminy (nie stanowi ona aktu prawa miejscowego) – uchwała poprzedzona będzie również konsultacjami.

Wspomniana uchwała (o zasadach wyłaniania składu Komitetu) może być przyjęta przez radę gminy:

  • przed przyjęciem gminnego programu rewitalizacji (GPR) – ale wraz z wejściem w życie GPR musi ona być dostosowana do zaleceń programu;
  • po przyjęciu GPR – w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od uchwalenia.

Z momencie wejścia w życie uchwały władze muszą niezwłocznie powołać Komitet.

Ostatnim istotnym elementem dotyczącym omawianego organu są głosowania. W momencie, gdy Komitet musi zająć stanowisko w danej kwestii w formie głosowania, przedstawiciele gminy, gminnych jednostek organizacyjnych nie biorą udziału w głosowaniu – jeżeli dotyczy ono projektów dokumentów, których opracowanie jest zadaniem wójta.

Obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji

Jeżeli gmina postanowi przystąpić do rewitalizacji, wyznacza dwie kategorie obszarów: zdegradowany i rewitalizacji. Oba powstają na mocy uchwały rady gminy (inicjatywa własna, bądź na wniosek wójta), która stanowi akt prawa miejscowego (art. 13). Wyznaczenie tych obszarów musi być podparte odpowiednimi analizami, diagnozami, które stanowią załącznik do wniosku. Odstępstwem od tej zasady (art. 12) jest sytuacja, w której w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy określono obszary charakteryzujące się cechami obszarów zdegradowanych – wtedy dołącza się informację o „spełnieniu wymagań” degradacji. Do uchwały dołącza się również załączniki graficzne wyznaczające obszary – mapy w skali co najmniej 1:1000 na mapie zasadniczej (bądź ewidencyjnej w przypadku braku pierwszej).

Obszar zdegradowany (art. 9)

Przez obszar zdegradowany rozumie się obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym, z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych (zalicza się do nich: bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, niski poziom edukacji, kapitału społecznego i inne) oraz co najmniej jednego z innych negatywnych zjawisk. Są to zjawiska:

  • gospodarcze – np. niski poziom przedsiębiorczości,
  • środowiskowe – np. przekroczenie standardów jakości środowiska,
  • przestrzenno-funkcjonalne – np. brak dostępu do usług, niska dostępność terenów publicznych bądź ich niska jakość, niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną czy społeczną,
  • techniczne – np. degradacja techniczna obiektów budowlanych.

Obszar, aby być zakwalifikowanym jako zdegradowany, musi spełniać zatem przede wszystkim warunek społeczny i jeden z wyżej wymienionych. Może on zostać podzielony na podobszary w zależności od koncentracji negatywnych zjawisk.

Obszar rewitalizacji (art. 10)

Ta kategoria obszaru stanowi część obszaru zdegradowanego (bądź całość), która cechuje się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk. Jest to teren, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji (podobnie jak zdegradowany) może być podzielony na podobszary, ale ma ograniczenia przestrzenne – nie może obejmować:

  • większej powierzchni niż 20% gminy,
  • większej liczby mieszkańców niż 30% mieszkańców gminy.

Dla takiego obszaru sporządza się gminny program rewitalizacji (GPR), który pozwala na stosowanie specjalnych rozwiązań prawnych ustawy – Specjalnej Strefy Rewitalizacji i miejscowego planu rewitalizacji.

Ustawa o rewitalizacji dopuszcza w przypadku obszarów rewitalizacji odstępstwo przy delimitacji obszarów – pomijając czynnik społeczny. Można do nich włączyć niezamieszkałe tereny poprzemysłowe, w tym poportowe i powydobywcze, tereny powojskowe lub pokolejowe, na których występują negatywne zjawiska, ale wyłącznie w przypadku, gdy działania możliwe do przeprowadzenia na tych terenach przyczynią się do przeciwdziałania negatywnym zjawiskom społecznym.

Co ważne, ustawa umożliwia już na etapie uchwały wyznaczającej obszary zdegradowane i rewitalizacji wprowadzić pierwsze ułatwienia dla gmin. Odnoszą się do tych drugich obszarów – rada gminy może bowiem ustanowić:

  • prawo pierwokupu wszystkich nieruchomości położonych na obszarze rewitalizacji,
  • zakaz lub ograniczenie wydawania decyzji o warunkach zabudowy – jeżeli potencjalne nowe zagospodarowanie pogłębi negatywne zjawiska społeczne.

Warunkiem koniecznym, jaki nakłada ustawa o rewitalizacji na władze gminy, aby wspomniane uprawnienia i zakazy były utrzymane jest obowiązek wyznaczenia w ciągu dwóch lat na tym terenie Specjalnej Strefy Rewitalizacji.

Wyznaczenie obszaru rewitalizacji otwiera drzwi do konkretnych działań rewitalizacyjnych, które będą zapisane w gminnym programie rewitalizacji. Po jego uchwaleniu gmina będzie mogła skutecznie przeprowadzić interwencję publiczną na danym obszarze.

W drugiej części omówione zostaną narzędzia, którymi gmina będzie mogła się posłużyć, by przeprowadzić proces rewitalizacji oraz główne zmiany innych, obowiązujących ustaw. Zachęcamy do zapoznania się z pełnym tekst projektu wraz z uzasadnieniem oraz tekstem projektu ustawy przekazanym do Senatu (z naniesionymi dwoma poprawkami komisji).