Stanowiska jednostek i organizacji o próbie reformy planowania
Przedstawiamy stanowiska Towarzystwa Urbanistów Polskich oraz Związku Miast Polskich w rządowych prekonsultacjach ustawy o planowaniu przestrzennym.
Trwają pracę nad reformą przepisów określających ramy planistyki. Zakłada ona wprowadzenie dwustopniowego systemu planowania opartego na planie ogólnym i planie zabudowy. W połowie grudnia 2020 roku wybrane jednostki, w tym m.in. Związek Miast Polskich i Towarzystwo Urbanistów Polskich, zostały zaproszone do konsultacji założeń projektu ustawy w kontekście systemu planowania przestrzennego, zakresu planu ogólnego i standardów urbanistycznych. Uwagi zbierano do połowy stycznia.
Ministerstwo Rozwoju | fot. SJ
“Nie można po prostu zlikwidować studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego”
Podsumowanie swoich uwag publicznie opublikował Związek Miast Polskich. ZMP podkreśla, że reforma wymaga całościowego podejścia do planowania rozwoju, w tym zlokalizowania zamierzeń rozwojowych w przestrzeni, zwłaszcza po ostatniej nowelizacji ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Niezbędne są konkretne przesądzenia już w założeniach nowego systemu – w punkcie wyjścia do prac nad zmianami systemowymi.
ZMP wskazuje, że należy zapewnić gminom możliwość dostosowania już istniejących dokumentów do nowych realiów. Należy wskazać, w jakim stopniu Studium ma być przekształcone w tzw. model funkcjonalno-przestrzenny w strategii rozwoju, a w jakim stanowi punkt wyjścia do planu ogólnego. To samo dotyczy dostosowania obecnych planów miejscowych. ZMP podkreśla konieczność zachowania ciągłości planowania i zaplanowania przeglądu oraz sposobu przekształcania w plan zabudowy.
Podjęty został również temat wiążących ustaleń planu ogólnego (dokument ma być aktem prawa miejscowego). Według Związku Miast Polskich należy jasno określić jego znaczenie regulacyjne (zakres, sposób i skutki, zwłaszcza dla obywateli) i relację z planami miejscowymi (zabudowy). Te ostatnie plany powinno się zaś sporządzać dla terenów rozwojowych, to znaczy takich, na których ustala się w planie ogólnym nowe przeznaczenie (np. tereny dotąd niezabudowane, obszary rewitalizacji, dawne tereny przemysłowe itp.), zgodnie ze strategią rozwoju gminy.
Związek Miast Polskich podkreśla, że jeśli podstawą prowadzenia polityki rozwoju ma być strategia rozwoju, to musi ona być obligatoryjna. Musza być również wypracowana narzędzia łączące proces planowania rozwoju i planowania przestrzeni. Wiele gmin posiada również strategie rozwoju. Związek Miast Polskich zaapelował także o elastyczną możliwość ich dostosowywania do nowych przepisów: w formule aktualizacji albo opracowania nowej strategii.
ZMP wskazuje również, że strefowanie stawek podatku od nieruchomości gruntowych powinno być powiązane z przeznaczeniem terenu w planie ogólnym, co zahamuje trudną do opanowania spekulację gruntami.
Z odpowiedzi wynika, że wyrwanie z całej reformy wyłącznie kwestii planu ogólnego oraz standardów negatywnie wpłynie na prace nad ustawą:
Dwa lata temu powstały założenia zmian, zawierające większość powyższych elementów. Związek zaakceptował je, formułując przy tym kilka uwag szczegółowych. Założenia te mogłyby stać się punktem wyjścia do dalszych prac nad projektem konkretnych zapisów ustawowych. Debata o fragmentach systemu bez jasnego odniesienia do innych jego części będzie bezproduktywna. Na podstawie przyjętych założeń można sporządzić projekt ustawy i poddać go pod dyskusję, zapewniając udział w niej organizacji gmin, dla których planowanie przestrzenne jest najważniejszym zadaniem własnym.
– stwierdza w piśmie prezes ZMP.
Pełne stanowisko Związku Miast Polskich publikujemy pod artykułem.
TUP: sceptycyzm co do formy prekonsultacji
Również Towarzystwo Urbanistów Polskich podkreśla., że reformy powinny wynikać z całościowej koncepcji systemu planistycznego, uwzględniającej kontekst zintegrowanego planowania rozwoju.
mimo dokonanych niedawno zmian w obu ustawach, w dalszym ciągu brakuje całościowego ujęcia modelu planowania, zapowiadanego w dokumencie rządowym “System Zarządzania Rozwojem Polski” (SZRP). To powoduje, że w stosunku do przedłożonego do pre-konsultacji materiału pojawia się szereg wątpliwości, bez wyjaśnienia których próba jednoznacznych odpowiedzi na postawione nam w formie ankiety pytania byłaby obarczona ryzykiem nietrafności.
Towarzystwo, podobnie jak Związek Miast Polskich, krytykuje formę przeprowadzenia prekonsultacji. Wskazuje, że skierowane do konsultacji pytania dotyczą wyodrębnionych elementów sytemu, bez naświetlenia ich kontekstu i bez uzasadnienia względami ogólnej racjonalności planowania i zarządzania rozwojem. Towarzystwo Urbanistów Polskich wskazuje, że po dwóch latach prac nad ustawą i po poprzednich konsultacjach (wówczas prace prowadzono w Ministerstwie Rozwoju), nie zmieniła się znacznie lista pytań i wątpliwości.:
Co z likwidowanego studium gminy należałoby przenieść do strategii, a co do planu ogólnego?
Czy model struktury funkcjonalno-przestrzennej określony w strategii jest wystarczającą formą zapisu polityki przestrzennej?
Na jakich przesłankach merytorycznych i przez kogo ma być on tworzony?
W której fazie planowania: strategii czy planie ogólnym, należy sporządzać bilans terenów?
Czy plan ogólny będący odwzorowaniem strategii może spełniać funkcje regulacyjne, a jego ustalenia mogą funkcjonować w obrocie prawnym przy wydawaniu decyzji?
W którym dokumencie powinny znaleźć się ustalenia dotyczące zasad etapowania rozwoju – jednego z głównych kryteriów racjonalności planowania w ogóle?
Czy i w jakim zakresie ustalenia planu ogólnego powinny mieć charakter przepisów powszechnie obowiązujących? Czy powinny one wywoływać skutki finansowe?
Obawa o konsekwencje odszkodowawcze
Towarzystwo Urbanistów Polskich podkreśla, że zaprezentowane propozycje nie odnoszą się do okresu przejściowego. TUP wskazuje to jako słabość wszystkich dotychczasowych koncepcji reformatorskich. W obecnym stanie rzeczy mamy bowiem do czynienia przede wszystkim spekulacyjnej nadpodaży gruntów budowlanych w studiach gmin i planach miejscowych. TUP wskazuje na obawy, że przyznanie planowi ogólnemu statusu prawa miejscowego i z tego wynikające konsekwencje odszkodowawcze. Istnieć może ryzyko, że plany te powielą nieracjonalne rozwiązania dzisiejszych studiów gminnych, nadając im jednocześnie większą moc prawną.
Zmiany wprowadzone w ubiegłym roku reformą ustawy o prowadzeniu polityki rozwoju zmieniły m.in. ustawę o samorządzie gminnym. Wprowadziły one fakultatywne dokumenty: strategię rozwoju gminy oraz strategię rozwoju ponadlokalnego. Będą musiały być spójne ze strategiami na poziomie województwa. Docelowo uchwalenie jednego z tych dokumentów ma być obligatoryjne. Tutaj również swoje wątpliwości wyraża Towarzystwo Urbanistów Polskich. Koncepcja systemu planowania przestrzennego powinna uwzględnić dwie różne sytuacje wyjściowe: posiadania i nieposiadania strategii, zasadniczo odmiennie determinujące możliwe rozwiązania, np. w kwestii utrzymania studium gminy jako aktu polityki przestrzennej, a także obligatoryjności, funkcji i zakresu planu ogólnego.
Poparcie dla standardów urbanistycznych
Towarzystwo popiera minimalne standardy w systemie planowania i procesów inwestycyjnych. Pozytywnie ocenia też różnicowanie standardów w ramach poszczególnych jednostek osadniczych, wzorem specustawy mieszkaniowej. Krytyce podlega jednak projektowane zmiany dotyczące dostępności komunikacyjnej. Zapowiadana jest bowiem rezygnacja z warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, na rzecz katalogu dobrych praktyk. Wskazywana jest również niepewność realizacji wybranych usług, w tym tych gdzie kontrakty na usługi publiczne realizowane są na krótkie okresy.
Wskazuje tez nad koniecznością nadzoru merytorycznego nad wykonywaniem zawodu urbanisty. Obecny brak regulacji w tym zakresie (zawód urbanisty “uwolniono” w 2014 roku, reformą firmowaną twarzą ministra Gowina) wywołuje konieczność zwiększenia zakresu standaryzacji praktyki planistycznej według TUP.
Również tu wskazywana jest niepewność reformy systemu. Nie są jasne relacje standardów z innymi elementami systemu, w tym przede wszystkim ze strategią.
Stanowisko TUP dostępne jest na stronie internetowej Towarzystwa. Stanowisko ZMP:
pismo_do_MR_ws._prekonsultacji_planu_og_lnego
