NIK krytycznie o inwestycjach przy brzegu morskim

Inwestycje przy plażach, na krawędziach klifów i na wałach wydm powstawały niejednokrotnie bez badań geotechnicznych oraz zbyt blisko klifów i brzegu morskiego.

Jak wskazuje Najwyższa Izba Kontroli, nieodpowiedzialne inwestowanie bez badań geotechnicznych na koronach klifów niesie ze sobą ryzyko katastrof budowlanych, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. W perspektywie długofalowej będą rosły środki z budżetu państwa przeznaczone na zapewnienie bezpieczeństwa ludzi i mienia na tych terenach. Pomimo tego faktu inwestycje, ze zgodą urzędów morskich, często realizowane są naruszając stabilność naturalnego ukształtowania terenu.

Izba krytycznie oceniła działania urzędów morskich, które w teorii powinny podejmować działania na rzecz ograniczenia negatywnych zjawisk.. Dyrektorzy urzędów morskich mają szerokie kompetencje związane z gospodarowaniem polskim wybrzeżem: podejmują decyzje w zakresie gospodarowania pasem technicznym, a także- wraz z samorządami terytorialnymi – współdecydują w sprawach związanych z gospodarowaniem pasem ochronnym.

W praktyce jednak gminy, planujące na swoich terenach inwestycje lub czekające na inwestorów, wywierają naciski na urzędy morskie, aby te pozytywnie opiniowały pozwolenia na budowę.

Pas techniczny i pas ochronny zbyt wąskie

Dla skontrolowanego przez NIK obszaru ok. 7 km brzegu morskiego, za które odpowiedzialność bierze Urząd Morski w Słupsku, pas techniczny został źle wyznaczony na odcinku ponad 3,5 km. Dyrektor UM w Słupsku dokonał odbioru pracy od wykonawcy umowy, mimo iż była ona wykonana niezgodnie z przepisami rozporządzenia. W latach 2006-2018 nie następowały też korekty granicy pasa.

Najwyższa Izba Kontroli wskazuje za przykład Ustronie Morskie, gdzie granica pasa technicznego wynosi jedynie 0,5 m do 3 m od krawędzi klifu, choć zgodnie z rozporządzeniem powinna ona wynosić minimum 10 metrów. Błędne wyznaczenie granicy pasa na wybrzeżu klifowym stwierdzono też w Jarosławcu, gdzie blisko dekadę temu nastąpiło osunięcie się ziemi na klifie. Nawet, gdy granica pasu technicznego wyznaczona była zgodnie z przepisami, zazwyczaj jego szerokość była bliższa minimalnej dopuszczonej wartości.

Urzędy Morskie nie uwzględniały, a w niektórych przypadkach nie zasięgały po eksperckie opinie Inspektoratów Ochrony Wybrzeża.

Krytyce poddani zostali również odpowiedzialni za ten zakres ministrowie. Od wejścia w życie rozporządzenia w sprawie określania granic pasa technicznego, czyli od 2003 roku, nie podjęli działań w celu doprecyzowania przepisów w przypadku utraty obszaru pasa technicznego. Obowiązujące przepisy nie określają dokładnie, jak miałoby wyglądać i na czym polegać przejęcie funkcji pasa technicznego przez pas ochronny w sytuacji utraty części obszaru pasa technicznego (np. z powodu zalania przez morze czy osunięcia się klifu).

Obiekty budowlane na klifach i plażach

Zbyt wąska szerokość pasa technicznego skutkuje inwestycjami tuż nad brzegiem klifu. Tak jest m.in. w Ustroniu Morskim, gdzie zabudowa zlokalizowana jest bezpośrednio na jego szczycie. Dyrektor UM w Słupsku pozytywnie opiniował pozwolenia na budowę w pasie ochronnym, nie mając pewności, czy nie wpłyną one negatywnie na bezpieczeństwo i stabilność tego obszaru. NIK wymienia tu wzniesienie budynku mieszkalnego z garażem podziemnym ok. 5 metrów od krawędzi klifu, a także budynku hotelowo-usługowego z zapleczem – SPA & Wellness w Ustroniu Morskim ok. 7-10 metrów od krawędzi klifu.

Bez zgody dyrektora urzędu morskiego działały obiekty budowlane o funkcji handlowej i gastronomicznej na plażach w Mielnie i w Łebie. W tych samych miejscowościach, kolejne 5 budynków nie spełniało uzyskanych zezwoleń co do powierzchni zajmowanej pod prowadzenie działalności gospodarczej.

Dodatkowo, urząd morski oddawał w dzierżawę pod działalność komercyjną nieruchomości, które przyjął w tzw. trwały zarząd i powinien je wykorzystywać w celu wykonywania zadań ustawowych i działalności statutowej związanych z ochroną wybrzeża.

Stwierdzono także przypadek wydania decyzji w sprawie wyrażenia zgody na wykorzystanie pasa technicznego, niezgodnej z uwarunkowaniami określonymi w planie miejscowym, który wcześniej był uzgadniany przez dyrektora UM w Słupsku.

Brak kontroli wybrzeża

Najwyższa Izba Kontroli wskazała również na problem braku kontroli wybrzeża, w tym wydm. Na plaży w Ustce turyści masowo chodzili po wydmach, rozbijali na nich obozowiska, palili tytoń, śmiecili. Pracownicy słupskiego Urzędu Morskiego nie wystawiali żadnych mandatów. Jedną z przyczyn były godziny oraz zakres pracy. Jak wskazuje NIK, dyżury 28 pracowników dotyczyły 171 km wybrzeża i przeprowadzane były w dni powszednie, między 7:00 oraz 15:00. W weekendy plaże i wydmy kontrolowane były jedynie w co drugą sobotę w godzinach 10:00 – 18:00.

Działania Urzędu Morskiego w Słupsku sprowadzały się do wydawania pouczeń i ustawiania tablic ostrzegawczo-informacyjnych o zakazie chodzenia po wydmach.

Prywatyzacja dojść na plażę

Jak wskazuje NIK, zgodnie ze stanowiskiem Ministra, wszystkie zejścia na plażę powinny mieć charakter publiczny. W skontrolowanej przez inspektorów miejscowości Gąski zlokalizowano aż 10 przejść, które kończyły się przy zamkniętych, ogrodzonych działkach prywatnych. Informacja o prywatnym charakterze przejścia z plaż umieszczona była przy ogrodzeniach, a nie na samej plaży.

Zgodnie z art. 62 prawa budowlanego wybudowanie schodów w pasie technicznym wymaga wydania przez wojewodę pozwolenia na budowę, a także prowadzenia książki obiektu budowlanego i dokonywania okresowych kontroli stanu technicznego. W samej miejscowości Gąski inspektorzy znaleźli sześć schodów.

Ministrowie nie analizowali decyzji Urzędów Morskich

Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej rozpatruje odwołania, skargi, wnioski i zażalenia związane z postawieniami Urzędów Morskich. W latach 2014-2018 Minister rozpatrzył w II instancji 21 z 3331 spraw, co stanowiło zaledwie 0,6% przekazanych mu spraw.

NIK we wnioskach sugeruje, by Ministerstwo sprawowało nadzór nad jednolitym interpretowaniem przez Dyrektorów Urzędów Morskich przepisów, w szczególności dotyczących szerokości pasa technicznego i ochronnego. Ministerstwo powinno również kontrolować prawidłowość władania nieruchomościami przejętymi przez urzędy morskie. Inspektorzy zalecają określenie warunków dopuszczalnego inwestowania na koronach klifów oraz uregulowanie funkcjonowania prywatnych zejść na plażę.

Przypominamy, że kilka lat temu Najwyższa Izba Kontroli skrytykowała nadmorskie samorządy za brak kontroli nad inwestycjami, brak planów zagospodarowania terenów nadmorskich, chaos przestrzenny oraz liczbę nielegalnych obiektów. O sprawie pisaliśmy w 2016 roku.