Gdyński układ urbanistyczny trafi na listę UNESCO?
Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków odbyły się w tym roku 24-25 kwietnia w Muzeum Emigracji w Gdyni. Podczas wydarzenia potwierdzona została informacja o staraniach wpis modernistycznego Śródmieścia Gdyni na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Wniosek o wpis na listę oczekujących zdobył właśnie niezbędną rekomendację Narodowego Komitetu UNESCO. Modernistyczny obszar śródmiejski najpierw trafi na listę oczekujących (Tentative List). Kolejne etapy obejmują m.in. weryfikacje dokumentów, zewnętrzną ewaluacje wniosku, jego przedstawienie Komitetowi Światowego Dziedzictwa i wreszcie otrzymanie wpisu.
projekt rozbudowy miasta, projekt A. Kuncewicza pod kierunkiem Romana Felińskiego, 1926. źródło: „Architektura i Budownictwo” II, 1926, nr 2 (sierpień), s. 12
Modernistyczne Śródmieście Gdyni
Śródmieście Gdyni to ukształtowany w dwudziestoleciu międzywojennym zespół przestrzenny. Do przełomu XIX i XX wieku wieś pełniła głównie funkcje rybackie, zaś podczas zaboru pruskiego wzrosło jej znaczenie jako ośrodka kuracyjnego. Wraz z uzyskaniem dostępu do brzegu morskiego przez Polskę oraz brak portu morskiego, ówczesny szef Departamentu Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych Kazimierz Porębski zlecił inż. Tadeuszowi Wendzie wybranie miejsca na budowę przyszłego portu oraz wykonanie projektu. Za najbardziej korzystną lokalizację uznana została właśnie Gdynia, która do roku 1939 z kuracyjnej wsi zmieniła się w 120-tysięczne miasto.
Pierwszym planem urbanistycznym Gdyni został w 1926 roku „Szkic orientacyjny rozbudowy Gdyni”, autorstwa Romana Felińskiego i Adama Kuncewicza. Następnie skorygowany został przez plan autorstwa Adama Kuncewicza. W rozwijającym się mieście postawiono na architekturę modernistyczną. Szczegółowo o architekturze i urbanistyce miasta pisaliśmy w artykule z 2015 roku.
Modernistyczny pomnik historii
Ulica Świętojańska w Gdyni | fot. Ewa Jaros / WIkipedia Commons lic. CC-BY-SA-3.0
Cztery lata temu ówczesny prezydent Bronisław Komorowski podpisał rozporządzenie ustanawiające gdyński układ urbanistyczny śródmieścia pomnikiem historii. Celem było zachowanie, ze względu na wartości historyczne, artystyczne i naukowe, materialne i niematerialne, unikatowego układu urbanistycznego powstałego na styku miasta z morzem, który jest wybitnym osiągnięciem polskiego modernizmu, a ze względu na jego szczególną rolę w rozwoju kraju i budowie polskiej tożsamości po odzyskaniu niepodległości, uchodzi za symbol II Rzeczypospolitej.
Od 2007 r. Gdynia organizuje międzynarodowe konferencje pod hasłem „Modernizm w Europie – Modernizm w Gdyni”. Miasto jest również członkiem stowarzyszenia Decomomo International, które promuje modernizm w architekturze.
Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków został ustanowiony w 1983 roku przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków (ICOMOS) i wpisany przez UNESCO do rejestru ważnych imprez kulturowych o znaczeniu światowym. Na świecie dzień ten jest obchodzony 18 kwietnia.