Sylwetki osób związanych z GP i Urbanistyką: Witruwiusz

Ten artykuł otwiera serię dotyczącą sylwetek osób związanych z gospodarka przestrzenną oraz urbanistyką.
Artykuły będą bazować na podobnym schemacie opisującym pokrótce biografię postaci.
W tekstach znajdziecie Państwo informacje o niezwykłych projektach oraz wizjach twórców.
Dowiecie się, kiedy żyli i tworzyli, jaką uczelnię skończyli oraz przede wszystkim co po sobie pozostawili.
Na pierwszy ogień wybrałem człowieka, którego powinien kojarzyć każdy urbanista, a już w szczególności
architekt. Mowa oczywiście o Witruwiuszu.

Marcus Vitruvius Pollio żył w I wieku p.n.e. Był Rzymianinem, parającym się wieloma profesjami, jednakże znamienita większość kojarzy go jako architekta oraz konstruktora machin wojennych. Dziełem jego życia stał się traktat “O architekturze ksiąg dziesięć“. Niech Państwa nie zwodzi nazwa. W księdze pierwszej Witruwiusz dość precyzyjnie określa zasady tworzenia nowych miast. W swoim dziele ujął także podział budownictwa oraz aspekty, które należy uwzględniać podczas budowania.

W swojej wypowiedzi będę odnosił się wyłącznie do Księgi Pierwszej. W rozdziale trzecim Witruwiusz zawarł podział architektury, która posiadała trzy dziedziny składowe: budownictwo, konstrukcję zegarów oraz budowę machin. Kolejny podział dotyczył już samego budownictwa. Witruwiusz wyodrębnił budownictwo publiczne oraz prywatne (domy Rzymian). W skład budownictwa publicznego wchodziły: budownictwo obronne – mury, wieże, bramy; sakralne – świątynie, miejsca kultu bogów nieśmiertelnych oraz użyteczności publicznej – porty, place, łaźnie, teatry i “wszelkie tym podobne rzeczy przeznaczone do użytku publicznego”.
Witruwiusz zaznaczał, iż przy budowie należy uwzględniać trzy cechy: trwałość, celowość i piękno.
Poprzez trwałość rozumiał staranny dobór materiałów budowlanych. Celowość definiował jako bezbłędne rozplanowanie przestrzeni, nie ograniczające możliwości użytkowania i uwzględniające strony świata odpowiednie do przeznaczenia budynków. Piękno to stan, kiedy wygląd budowy jest miły i wykwintny, a wymiary poszczególnych członów oparte będą na właściwych zasadach symetrii.

Dla Witruwiusza istotnym było, aby potencjalne miejsce zamieszkania było jak najzdrowsze.
Za takie uważał miejsca na wzniesieniach, niedostępne dla mgły i szronu, zlokalizowane w strefie umiarkowanej. Ważną rolę w kreowaniu przestrzeni miejskiej wg Witruwiusza stanowiły wiatry. Dostrzegał, że zimne wiatry, choć dokuczliwe, to mają “uleczalną moc”, podczas gdy ciepłe i wilgotne wiatry niosą ze sobą choroby i osłabienie. Wszystkie swoje tezy Witruwiusz potwierdzał przykładami z życia (np. rozważania dotyczące wiatrów odnosił do życia ptaków i ryb).

Kolejna wskazówka dotyczyła obronności miasta. Witruwiusz był zwolennikiem formowania miasta na kształt koła. Uzasadniał to możliwością dostrzeżenia nieprzyjaciela z każdej strony. Gdy teren został ufortyfikowany, przystępowano do wytyczania ulic i placów. Witruwiusz starał się zniwelować niszczycielską działalność wiatrów poprzez odwrócenie kierunków ulic od stron, z których te wiatry pochodzą. Charakterystycznym punktem w mieście było forum, czyli główny plac miejski. W zależności od położenia względem morza, forum mogło znajdować się w dwóch miejscach. Jeśli miasto leżało wewnątrz kontynentu, forum lokalizowano w centrum miasta, zaś w miastach nadmorskich, w bezpośrednim sąsiedztwie portu.

Istotną rolę w życiu starożytnych Rzymian odgrywała wiara. Ze względu na politeizm każde bóstwo musiało mieć precyzyjnie zdefiniowaną lokalizację świątyni i przykładowo: świątynia Apollina budowana była w okolicach teatru, Merkurego – przy forum, a Marsa poza murami, aby bronił miasto przed atakami nieprzyjaciół.

Powyższy tekst stanowi streszczenie zaledwie pierwszej z dziesięciu ksiąg. Jeżeli jesteście ciekawi, jakie kierunki i wytyczne Witruwiusz wprowadził do architektury, koniecznie sięgnijcie po pozycję “O architekturze ksiąg dziesięć”!