W dniu 24 lutego 1949 r. władze podjęły decyzję o lokalizacji kombinatu metalurgicznego na terenie wsi Mogiła pod Krakowem, zaś w maju ogłoszona została decyzja o budowie miasta przy zakładzie. W czerwcu 1949 r. na pola wyjechały maszyny, które budować zaczęły miasto o planie pięciu arterii odchodzących od centralnego placu.

W związku z 70. rocznicą budowy Nowej Huty przypominamy artykuł ze stycznia 2014 roku, który pojawił się na łamach naszego portalu:

Autorzy: Natalia Mądrala i Krzysztof Piła

HISTORIA

Historia imponującego PRL-owskiego miasta ulokowanego pod zabytkowym Krakowem rozpoczęła się w roku 1947, propozycją Józefa Stalina, oczywiście „nie do odrzucenia”, aby w Polsce wybudowano kombinat metalurgiczny. Pierwotnie Huta miała być ulokowana w okolicach Gliwic, ostatecznie jednak powstała pod Krakowem, na żyznych glebach, bogatych w pierwiastki niezbędne do metalurgicznego przemysłu. Lokalizacja miasta była korzystna również ze względu na samo miejsce, a mianowicie Nowa Huta miała powstać na ważnym szlaku handlowym, istniejącym od średniowiecza. Pierwszymi projektantami Nowej Huty byli architekci Tadeusz Ptaszycki, Bolesław Skrzybalski, Tadeusz Rembiesa, Stanisław Juchnowicz. Głównym architektem był inżynier T. Ptaszycki. Konserwatywni krakowianie byli przeciwni powstania tuż u ich bram dużego zakładu przemysłowego.

UDERZAJĄCY KONTRAST POMIĘDZY ZABYTKOWYM KRAKOWEM A UPRZEMYSŁOWIONĄ NOWĄ HUTĄ.

Decyzją Józefa Stalina pomiędzy Krakowem a Krzesławicami w roku 1949, na żyznych, wywłaszczonych rolnikom ziemiach rozpoczęto budowę „idealnego miasta socrealizmu”.

WYSIEDLANIE MIESZKAŃCÓW WSI, WYKUP ZIEM OD ROLNIKÓW ZA BEZCEN.

17 maja 1949 roku Hilary Minc podpisał decyzję o budowie miasta robotników, budowniczy natychmiast rozpoczęli prace, w okolicach klasztoru w Mogile. Lokalizacja przemysłowego giganta była doskonale przemyślana, zarówno pod względem ekonomicznym, politycznym i gospodarczym. Wówczas duże znaczenie miała polityka, Nowa Huta miała stłamsić katolickie i antysocjalistyczne poglądy krakowian. Usytuowanie NH tuż przy dużym mieście, nieopodal dużej rzeki, na terenach nie zalewowych niosło za sobą wiele korzyści, takich jak, zaplecze mieszkalne, kulturowe i w pewnym stopniu kadrowe oraz dostępność wody technologicznej. Nowa Huta miała powstać w ciągu sześciu lat (1950-1955), zgodnie z ekonomiczną ideą „sześcioletniego planu”, stało się jednak inaczej. W mieście robotników kolejno budowano nowe osiedla, pierwszym było osiedle Wandy, ostatnim os. Kolorowe (1959), które zakończyło rozbudowę pierwotnej Nowej Huty („Starej NH”). Powstałe od podstaw nowe miasto pierwotnie miało stanowić samodzielną jednostkę, jednak już w 1951 roku stało się jedną z dzielnic Krakowa, która jednak do dzisiaj pozostała indywidualną i odrębną pod względem kulturowym, społecznym i architektonicznym strefą miasta Kraków. Krajobraz podkrakowskich wsi bardzo szybko się zmienił, z rolniczego przeistoczył się w mocno zurbanizowany i uprzemysłowiony.

DRASTYCZNE ZDERZENIE ŚWIATA MIEJSKIEGO Z WIEJSKIM

Nowa Huta szybko się rozwijała, poszerzała swój zasięg, w ciągu kilkunastu lat stała się miastem tak naprawdę godnym podziwu, chociaż nie bez wad. Po zmianie ustroju w Polsce Nowa Huta zaczęła tracić na wartości, zamierać i niszczeć, obecnie jednak powstają nowe projekty, które mają ją ożywić, unowocześnić i tknąć nowego ducha w niegdyś tak kontrowersyjne miejsce.

IDEA

Nowe miasto miało podnieść status społeczny małopolski. Celem tak ogromnego przedsięwzięcia był szybki rozwój gospodarki i znaczne uprzemysłowienie państwa oraz w pewnym sensie odbudowa państwa po wojnie.

POZORNA POPRAWA STANU PAŃSTWA, WYNISZCZONEGO PO WOJNIE.

Kombinat miał dać pracę wielu ludziom, którzy wprowadzili się dobrowolnie bądź zostali sprowadzeni na tereny Nowej Huty. Szybko wzrosła klasa robotnicza względem krakowskich intelektualistów.

ZDERZENIE KLAS SPOŁECZNYCH – KRAKOWSKIEJ INTELIGENCJI Z NOWOHUCKIMI ROBOTNIKAMI

Socjalistyczne miasto miało służyć przede wszystkim klasie robotniczej. Założeniem takiej przestrzeni było zapewnienie ludziom miejsca do pracy, nauki i relaksu, wszystko to miało być w zasięgu ręki każdego nowohucianina. Jedynym mankamentem jak się okazało był fakt, iż pierwotnie miało to być miasto bez Boga i bez świątyń, miało wychowywać robotników ateistów, podporządkowanych ustrojowi.

ATEISTYCZNY USTRÓJ PROWOKOWAŁ LUDNOŚĆ DO BUNTU

Nowa Huta była przepełniona paradoksami zrodzonymi już przy powstawaniu pierwszych fundamentów miasta. Miasto powstało, jako pomnik socrealizmu, miało przedstawiać konkretną politykę, miało być miejscem gdzie panowałby wyłącznie człowiek, nie Bóg, jednak społeczność praktykowała swoisty bunt przeciw panującemu systemowi.

Pojęcie ekologii w tamtych czasach było obce wszystkim europejskim państwom, toteż nie przejmowano się wytwarzanymi zanieczyszczeniami. Huta kwitła a roślinność w pobliskich puszczach zamierała.

DEGRADACJA ŚRODOWISKA PRZEZ DZIAŁALNOŚĆ KOMBINATU METALURGICZNEGO

URBANISTYKA / KOMPOZYCJA

Obecna dzielnica Krakowa, Nowa Huta, zwłaszcza jej „stara” część charakteryzuje się bardzo czytelnym układem, klarowną, łatwą w odbiorze przestrzenią oraz zdecydowanie przemyślanym planem.

Nowa Huta jest miastem, które powstało na niemal niezamieszkałym obszarze, dzięki czemu miało szansę powstać od podstaw. Nowe miasto niemal od podstaw zaprojektował inż. Ptaszycki, aktualna „Stara” Nowa Huta właśnie jemu zawdzięcza aktualny kształt.

NOWA HUTA ZOSTAŁA ZREALIZOWANA NA PODSTAWIE KOMPLEKSOWEGO PROJEKTU

Nowa Huta w całości jednak nie została zrealizowana zgodnie z projektem, część planowanych założeń przestrzennych do dzisiaj nie powstała, częściowo z braku wystarczających środków na realizację tak monumentalnego założenia.

WIZJE PROJEKTANTÓW ZAWARTE W PROJEKCIE NIE ZOSTAŁY ZREALIZOWANE W 100%

Pierwsze osiedla Nowej Huty powstawały bez konkretnego projektu, bez ich dokładnych planów, z powodu tempa i ogromu napływającej ludności i braku czasu.

MIASTO POWSTAWAŁO W BARDZO DUŻYM POŚPIECHU

Dopiero po pewnym czasie powstał plan miasta, jego twórcą był inżynier Ptaszycki.

W czasach kiedy powstawał kombinat metalurgiczny i jego mieszkalna dzielnica (1949 r.) panował jedyny zatwierdzony wówczas przez władze miasta kierunek architektoniczny, w który wpisywała się doktryna realizmu socjalistycznego. Doktryna ta stawiała na zrozumiałe dla człowieka kształty geometryczne, dlatego też kompozycja miasta była w układzie symetrycznym i cechowała się osiowością. Pierwotna część Nowej Huty posiada trójosiowy układ urbanistyczny, który nawiązuje do założeń barokowych, renesansowych oraz do układów dziewiętnastowiecznych miast przemysłowych Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego.

Przestrzeń nowo powstałego miasta socrealizmu została doskonale przemyślana, zaprojektowana z dużym rozmachem i dostosowana do potrzeb jej mieszkańców. Nową Hutę tworzyły szerokie arterie, place publiczne, aleje oraz przestronne wnętrza kwartałów zabudowy. Główne ulice były szerokie głównie ze względów politycznych, były dostosowane do dużych manifestacji.

SZEROKIE ARTERIE OTOCZONE ALEJAMI DRZEW.

Kompozycja zgodnie z panującymi kanonami socrealizmu nawiązywała do rezydencjonalnych układów kompozycyjnych z epoki baroku, wzorowano się m.in. na francuskim założeniu, na Wersalu. Kompozycja przestrzenna Nowej Huty jest geometryczna, zaprojektowana na planie czworoboku, od którego promieniście rozchodzi się pięć alei. Centralnym miejscem założenia jest Plac Centralny, niegdyś im. J. Stalina. Pierwotnie na placu miała zaistnieć dominanta w postaci obelisku zamykająca widok z trzech głównych arterii miasta.

NOWA HUTA POSIADA CHARAKTERYSTYCZNY UKŁAD URBANISTYCZNY SKONCENTROWANY WOKÓŁ PLACU CENTRALNEGO

Główna strefa miasta zlokalizowana została niestandardowo, nieco na uboczu całego założenia. Plac centralny zgodnie z projektem został z trzech stron zabudowany budynkami mieszkalno-usługowymi, południowa ściana wnętrza Placu pozostała otwarta na krajobraz (gdzie powstać miała znaczna strefa rekreacyjna – plaża). Nowohucki plac wraz z przyległą do niego Aleją Róż, a w dalszej konsekwencji Plac Ratuszowy miały stanowić rdzeń miasta, istotną jego część, która miała charakteryzować całe założenie.

Doktryna realizmu socjalistycznego zakładała ścisłe powiązanie centrum miasta z kombinatem, toteż inż. Ptaszycki zaprojektował główną oś Nowej Huty tak, aby ta łączyła Plac Centralny z główną bramą zakładu przemysłowego. Pierwotna Aleja Lenina, obecnie Aleja Solidarności, powstała jako prosta, szeroka droga, otoczona zwartą zabudową do strefy buforu, która łączyła miasto z kombinatem, przechodząc przez zieloną strefę izolacyjną.

BUDOWNICZY MIASTA ZADBALI O JEGO DOBRĄ, WEWNĘTRZNĄ KOMUNIKACJĘ.

Centralną, a zarazem drugą oś miasta stanowiła Aleja Róż, która miała łączyć Plac Centralny z Placem Ratuszowym. Oś ta łączyła południową część miasta z jego północną częścią, miała wyprowadzić mieszkańca z centrum miasta do rekreacyjnych stref miejskich, a podczas świąt miała stanowić świąteczną przestrzeń. Projekt zakładał, iż połączone ze sobą wnętrza krajobrazowe, będą różnych wielkości, aby zbudować zainteresowanie odbiorcy, a całość założenia zostanie zamknięta dominującym budynkiem ratusza i pomnikiem Lenina. Projekt, w którym zadbano o każdy szczegół, jednak nie został zrealizowany zgodnie z ówczesnym zamiarem. Aktualnie pozornie oś widokową zamykają Wzgórza Krzesławickie i Beskidy, pomnik Lenina usunięto (sprzedając za bezcen), a sama Aleja Róż stała się swoistą drogą donikąd.

BRAK REALIZACJI RATUSZA ROZBIŁ ZAŁOŻONĄ KOMPOZYCJĘ

Trzecia oś, stanowi zachodnią arterię Nowej Huty, symetrycznie usytuowaną względem pierwszej osi, tj. „osi huty”. Oś ta z centrum miasta prowadzi do nieco dalej zlokalizowanych terenów mieszkalnych.

Dwie pozostałe arterie Nowej Huty, wschodnia i zachodnia, tj. obecna Aleja Jana Pawła II i ul. Tadeusza Ptaszyckiego biegną stycznie do zabudowy Nowej Huty, zbiegając się w samym centrum miasta. Ul. T. Ptaszyckiego, niegdyś ul. Mogilska zachowała historyczną linię swojego przebiegu.

Przy Placu Centralnym w obecnym miejscu Łąk Nowohuckich planowano stworzyć akwen wodny, czysto rekreacyjną przestrzeń, jednak po śmierci Stalina zaniechano tego przedsięwzięcia.

NIEDOSTATECZNA ILOŚĆ MIEJSC WYPOCZYNKU ZOSTAŁA SPOTĘGOWANA ZANIECHANIEM BUDOWY ZALEWU

Był to kolejny niezrealizowany projekt, kolejny niepowstały fragment Nowej Huty, jaki miał budować jej atrakcyjność.

PIERWOTNIE NIEŚWIADOME ZACHOWANIE BOGACTWA PRZYRODNICZEGO NA ŁĄKACH NOWOHUCKICH

Pomiędzy głównymi osiami NH ulokowane są osiedla, które stanowią niejako odrębne, samodzielne organy miejskiej tkanki, doskonale wkomponowane w całość założenia.

SEKWENCJE OBSZERNYCH WNĘTRZ OSIEDLI ZOSTAŁY ZLOKALIZOWANE WZDŁÓŻ GŁÓWNYCH ALEI

Forma i kształt poszczególnych osiedli podporządkowane były funkcji, jaką miały spełniać robotnicze osiedla. Każde nowohuckie osiedle posiada swoją strefę handlową, edukacyjną (przedszkole, szkoła).

KONCEPCJA NOWEJ HUTY ZOSTAŁA OPARTA O AMERYKAŃSKĄ „JEDNOSTKĘ SĄSIEDZKĄ”

Planując pierwsze osiedla Nowej Huty czerpano z amerykańskich wzorców, zainspirowano się ideą „jednostki sąsiedzkiej”. Pojęcie „jednostki sąsiedzkiej” zakładało powstawanie niewielkich osiedli (liczących ok. 5 tys. mieszkańców), które dzięki dobremu wyposażeniu i skomunikowaniu stanowiłyby same w sobie samodzielne miejskie kwartały. Kwartały te tworzyłyby doskonale funkcjonujący cały organizm miejski. Tak zaplanowane miasto miało być bardziej przyjazne dla mieszkających w nim ludzi, miało to wesprzeć ludzi w zawieraniu sąsiedzkich znajomości, wykluczyć anonimowość, jaka panuje w metropoliach.

ZABIEGI URBANISTYCZNE MIAŁY ZREDUKOWAĆ ANONIMOWOŚĆ I WESPRZEĆ POZYTYWNE STOSUNKI MIĘDZYLUDZKIE

Osiedla były od siebie wydzielone szerokimi ulicami i pasami zieleni, były usytuowane na tyle daleko względem siebie, że nie groziły im pożary sąsiednich osiedli, ale również na tyle blisko aby korzystać z dóbr sąsiednich kwartałów mieszkaniowych, stanowiły samodzielne organy miasta. Należy wspomnieć, że osiedla miały charakter obronny, co przejawiało się w formie budynków i w ich układzie. Pierwsze osiedla przejawiają swobodniejszą zabudowę, z kolei nieco młodsze, zlokalizowane bliżej Placu Centralnego, charakteryzują się zabudową zwartą. Pierwszymi osiedlami jakie powstały były: os. Wandy, os. na Skarpie, os. Młodości, os. Willowe, os. Ogrodowe, os. Krakowiaków i Górali, os. Sportowe, os. Teatralne, następnie pojawiały się osiedla A,B,C,D i os. Szkolne, os. Zielone, os. Słoneczne, os. Urocze, os. Zgody, os. Zielone, os. Kolorowe, os. E. Kolejne osiedla zostały zlokalizowane nieco dalej, na ziemiach sąsiednich wsi, nie posiadają one wyraźnego charakteru zabudowy socjalistycznej.

Ulice obwodowe łączące główne osie założenia nie przejawiają symetrii, tak jak główne arterie, zabieg ten miał na celu urozmaicić nieco ogół założenia Nowej Huty. Ogólna kompozycja nie przejawia dużego zróżnicowania w formie, jest spójna i ściśle zgeometryzowana.

Pierwotnie zaproponowana kompozycja pozwala na czytelny odbiór przestrzeni, jawność funkcji poszczególnych fragmentów miasta, łatwą komunikację.

PLAN MIASTA CHARAKTERYZUJE SIĘ JASNYM UKŁADEM KOMPOZYCYJNYM

Nowa Huta pomimo licznych budynków mieszkalnych, posiada niemal arkadyjski charakter, zawdzięcza to swoim planistom, którzy zadbali, aby osiedla robotnicze były pełne zieleni. O zieleń Nowej Huty zadbała Anna Ptaszycka, specjalistka w tej dziedzinie.

W TRAKCIE BUDOWY PRZESTRZEŃ MIASTA NIEMAL NIE POSIADAŁA DUŻYCH DRZEW

Panujące ówcześnie władze zarządziły aby na osiedla była wprowadzana  zieleń, pasma zieleni miały oddzielać miasto od kombinatu, a także osiedle od kolejnego osiedla, liczyły się głównie aspekty bezpieczeństwa, niekoniecznie estetyki, o uświadomionej ekologii nie było mowy. Drzewa miały chronić przed ewentualnym atakiem wroga oraz izolować miasto robotnicze przed pyłami i zanieczyszczeniami wytwarzanymi przez kombinat metalurgiczny. Po za przodującymi funkcjami zieleni, ważnym walorem są cechy estetyczne oraz relaksacyjne, drzewa dawały cień i dom ptakom.

OBECNIE OWA HUTA JEST NAJBARDZIEJ ZADRZEWIONĄ DZIELNICĄ KRAKOWA

Miastu uroku dodawały również klomby, aleje (róż), rośliny ozdobne sadzone na balkonach. O zieloną przestrzeń dbali mieszkańcy Nowej Huty, tworząc tym samym idealne miasto, które swym wyglądem przypominało zadbany ogród, pełny ładnych i przyjemnych miejsc.

Obszar pierwotnego miasta Nowej Huty był niewielki, prawdopodobnie zamykał się w trójkącie równoramiennym ograniczonym obecną Aleją Jana Pawła II, ul. Bieńczycką i ul. Bulwarową. Osiedla znajdujące się na tym obszarze pierwotnie miały pomieścić 100 tysięcy mieszkańców. Nowa Huta jednak posiadała wszystkie cechy dobrze zaprojektowanego miasta, miasta dla ludzi. Miasto to posiadało nie tylko domy i place demonstracji, czy aleje pochodów, ale także parki, place zabaw, kawiarnie, teatr, sklepy w bardzo bliskim sąsiedztwie mieszkań. Było to miasto, w którym czuć było obecność jego mieszkańców, ludzie chętniej odpoczywali na zewnątrz aniżeli we własnych mieszkaniach, co integrowało ludzi.

PRÓBA STWORZENIA IDEALNEGO MIASTA

Robotnicze miasto ostatecznie nie zostało zrealizowane w takiej formie jak zakładano na początku. Wiele projektów nie powstało, zaniechano ich realizacji z wielu powodów, co doprowadziło do wielu błędów urbanistycznych zaburzających panoramę Nowej Huty.

ARCHITEKTURA

Nowa Huta była przesycona ideami, nawet architektura była podporządkowana socjalistycznemu porządkowi. Architektura miała w mieszkańcach wzbudzać zapał, bolszewicką pasję, miała zachęcać do kolejnych zwycięstw. Centrum miało być swoistym rdzeniem, miejscem najważniejszym dla robotników, miał stanowić centrum życia politycznego ludności.

LUDZIE I ICH DZIAŁANIA MUSIAŁY BYĆ PODPORZĄDKOWANE OBOWIĄZUJĄCEMU SYSTEMOWI

Architektura zabudowy Nowej Huty była ściśle utrzymana w socrealistycznym stylu, odgórnie narzuconym wówczas przez państwo. Architektura zabudowy mieszkalnej cechowała się pastiszem stylu europejskich budowli renesansowych i barokowych.

BUDYNKI PRZEJAWIAŁY SZTUCZNĄ MONUMENTALNOŚĆ

Wyczuwalny był oddźwięk stylu wczesnego renesansu włoskiego oraz wczesnego baroku francuskiego, był to swoisty ukłon w kierunku historycznych stylów. Dzisiaj można śmiało stwierdzić, że styl w jakim zostało stworzone owo miasto, zdecydowanie wyprzedził swoją epokę i po dziś dzień zachwyca naszych zachodnich sąsiadów.

Ówczesny styl architektoniczny cechowały m.in. motyw neorenesansowej attyki, neoklasyczne kolumnady, cieniujące arkady, duże półkoliste okna na parterach budynków, narożne ryzality. Monumentalne budynki były bogato zdobione, wszystkie idealnie ze sobą współgrały, niemal nie wyróżniając się między sobą pomimo różnorodności stylów.

SOCREALIZM CECHOWAŁY BEZSTYLOWE EKLEKTYCZNE, PATETYCZNE BUDOWLE

Budynki pierwotnej Nowej Huty stanowią stosunkowo niską zabudowę, ilość kondygnacji plasuje się od 2 do 5 pięter.

ZABUDOWA NOWEJ HUTY MIAŁA OGRANICZONĄ WYSOKOŚĆ, KUBATURA BUDYNKÓW NIEZNACZNIE ZWIĘKSZAŁA SIĘ W KIERUNKU PLACU CENTRALNEGO

Poszczególne osiedla nieznacznie różnią się między sobą pod względem architektonicznym, było to spowodowane faktem, iż najpierw powstawały bloki, a później powstał plan miasta. Osiedle Wandy, os. Willowe, os. Ogrodowe, os. na Skarpie oraz os. Młodości, os. Sportowe, os. Krakowiaków powstały jako pierwsze, toteż charakteryzują się spadzistymi dachami, budynki są niższe niż w młodszej części Nowa Huta (projektant Franciszek Adamski). Osiedle Stalowe i os. Szkolne posiadają okazałe budynki, zdobione bramami, kolumnami i gzymsami. Przy budowie osiedla Hutniczego po raz pierwszy wykorzystano prefabrykaty betonowe. Na os. Szklane Domy wybudowano pierwszy modernistyczny budynek z dużymi oknami i loggie balkonowymi – „dom szwedzki”, projektantem był Janusz Ingarden.

Reprezentacyjnym budynkiem opisywanego stylu jest istniejący do dzisiaj Centrum Administracyjne HTS, nazywany „Pałacem Dożów”.

Nowa Huta powstała tuż po II wojnie światowej, dlatego dla celów bezpieczeństwa miasto zostało zaopatrzone w system przejść i zabezpieczeń, co nadało mu charakter średniowiecznej warownej twierdzy. System miasta zapewniał bezpieczeństwo swoim mieszkańcom, chronił ich przed obcymi, którzy gubili się w poszczególnych kwaterach założenia urbanistycznego (np. milicja).

Bloki mieszkalne budowano w ogromnym pośpiechu, aby jak najszybciej zapewnić dach nad głową napływającej ludności mieszkającej w barakach. Budynki w stosunku do późniejszych budowli z epoki Gomułki i Gierka były znacznie solidniejsze i trwalsze.

Z POWODU POŚPIECHU NOWOHUCKIE BUDYNKI BYŁY NIEWYKAŃCZANE I CZĘSTO BYŁY NISKIEJ JAKOŚCI

SPOŁECZEŃSTWO

Pierwotnie społeczeństwo zamieszkujące Nową Hutę składało się z klasy robotniczej, która dobrowolnie bądź nie, napłynęła w celu podjęcia pracy w kombinacie metalurgicznym. Byli to różni ludzie – mieszkańcy wsi, romowie, przestępcy, ludzie niewykształceni i niejednokrotnie były to osoby z marginesu społecznego, tworzyli oni robotników kombinatu metalurgicznego.

W ZAŁOŻENIU WŁADZY MIASTO MIAŁO PRZEJAWIAĆ JEDNOLITOŚĆ KLASY SPOŁECZNEJ

Nowa Huta była miejscem niebezpiecznym, zwłaszcza nocą, milicja nie była w stanie zapanować nad bezkarnymi nowo przybyłymi robotnikami. Typowymi scenkami z życia miasta (dzielnicy Krakowa) były pijaństwo, rozboje, bójki, morderstwa, aborcje – brakowało cywilizowanych rozrywek, przynajmniej na samym początku istnienia Nowej Huty, w pierwszych latach jej powstawania. Później społeczeństwo dojrzewało do miejskich warunków, nieco przycichło, dużą zasługą takiej przemiany było powstanie miejsc bezpiecznych i kulturalnych rozrywek.

Urbanistyka miasta miała sprzyjać sąsiedzkim znajomością, jednak nie do końca tak się stało. Do Nowej Huty uciekali ludzie ścigani przez ówczesne władze, wśród tysięcy robotników kryli się przed karą, stawali się nieosiągalni i w efekcie anonimowi.

Ludziom żyjącym w socjalistycznym ustroju wpajano, że jest bohaterem, poprzez liczne propagandowe hasła. Tamtejszy człowiek idąc do pracy „ruszał na front o lepsze jutro”, wykonując swoje obowiązki „zmagał się z produkcją”. Każda wykonywana czynność była wyzwaniem, czynem bohaterskim. Robotnicy zasypani hasłami propagandowymi siłą rzeczy w to wierzyli.

NOWA HUTA DZISIAJ

Obecnie socrealistyczny pomnik u stóp Krakowa stał się niemiłym wspomnieniem, ziemią niczyją, zamierającą przestrzenią.

NEGATYWNE NASTAWIENIE LUDZI DO CZASÓW KOMUNIZMU

Wydaje się jakby w okolicach Kombinatu i Placu Centralnego zatrzymał się czas, jak gdyby było to miejsce zupełnie oderwane od rzeczywistości. Dotychczas elementy socjalistyczne Nowej Huty były sukcesywnie zastępowane innymi, aby zmienić tożsamość miasta (dzisiejszej dzielnicy). Toteż zmieniano nazwy ulic, usuwano pomniki, zamieniono patrona Kombinatu. Wszystko po to, aby przyćmić wspomnienia, aby zniszczyć pierwotną tożsamość miejsca.

W dzielnicy Krakowa, jaką jest Nowa Huta obecnie wyczuwa się wiele problemów, pierwotne idee zostały zapomniane a przestrzeń miejska zaniedbana. Nowa Huta straciła na atrakcyjności, jako że nie stanowi już jednostki samowystarczalnej, za mało jest przestrzeni dostosowanych do dzisiejszych potrzeb mieszkających tam ludzi.

OBECNIE NOWA HUTA JEST ZANIEDBANA.

Ponad to wśród ludzi, zwłaszcza młodzieży wyczuwa się syndrom miasta w cieniu Krakowa. Nowa Huta stała się zaniedbaną, zapomnianą, a przez to niebezpieczną dzielnicą Krakowa. Niepowtarzalny zabytek socrealizmu niszczeje, traci swoją pierwotną formę, niknie na tle średniowiecznego Krakowa, bywa pomijany, traktowany, jako niechciana pamiątka po „złych” czasach.

NOWA HUTA STANOWI MIEJSCE HISTORYCZNE, JEST SWOISTYM POMNIKIEM PRL-u.

Na szczęście jednak niegdyś „idealne miasto” może ponownie się odrodzić dzięki chęciom mieszkańców i licznym projektom mającym na celu przywróć świetność dawnemu miastu robotników i w przyszłości zapewnić mu zrównoważony rozwój.

WADY I ZALETY MIASTA – ZESTAWIENIE

1. UDERZAJĄCY KONTRAST POMIĘDZY ZABYTKOWYM KRAKOWEM A UPRZEMYSŁOWIONĄ NOWĄ HUTĄ
2. WYSIEDLANIE MIESZKAŃCÓW WSI, WYKUP ZIEM OD ROLNIKÓW ZA BEZCEN
3. DRASTYCZNE ZDERZENIE ŚWIATA MIEJSKIEGO Z WIEJSKIM
4. ZDERZENIE KLAS SPOŁECZYCH – KRAKOWSKIEJ INTELIGENCJI Z NOWOHUCKIMI ROBOTNIKAMI
5. ATEISTYCZNY USTRÓJ PROWOKOWAŁ LUDNOŚĆ DO BUNTU
6. DEGRADACJA ŚRODOWISKA PRZEZ DZIAŁALNOŚĆ KOMBINATU METALURGICZNEGO
7. WIZJE PROJEKTANTÓW ZAWARTE W PROJEKCIE NIE ZOSTAŁY ZREALIZOWANE W 100%
8. MIASTO POWSTAWAŁO W BARDZO DUŻYM POŚPIECHU
9. BRAK REALIZACJI RATUSZA ROZBIŁ ZAŁOŻONĄ KOMPOZYCJĘ
10. NIEDOSTATECZNA ILOŚĆ MIEJSC WYPOCZYNKU ZOSTAŁA SPOTĘGOWANA ZANIECHANIEM BUDOWY ZALEWU
11. W TRAKCIE BUDOWY PRZESTRZEŃ MIASTA NIEMAL NIE POSIADAŁA DUŻYCH DRZEW
12. LUDZIE I ICH DZIAŁANIA MUSIAŁY BYĆ PODPORZĄDKOWANE OPOWIĄZUJĄCEMU SYSTEMOWI
13. BUDYNKI PRZEJAWIAŁY SZTUCZNĄ MONUMENTALNOŚĆ
14. SOCREALIZM CECHOWAŁY BEZSTYLOWE EKLEKTYCZNE, PATETYCZNE BUDOWLE
15. Z POWODU POŚPIECHU NOWOCHUCKIE BUDYNKI BYŁY NIEWYKAŃCZANE I CZĘSTO BYŁY NISKIEJ JAKOŚCI
16. W ZAŁOŻENIU WŁADZY MIASTO MIAŁO PRZEJAWIAĆ JEDNOLITOŚĆ KLASY SPOŁECZNEJ
17. NEGATYWNE NASTAWIENIE LUDZI DO CZASÓW KOMUNIZMÓW
18. OBECNIE NOWA HUTA JEST ZANIEDBANA

1. POZORNA POPRAWA STANU PAŃSTWA, WYNISZCZONEGO PO WOJNIE
2. NOWA HUTA ZOSTAŁA ZREALIZOWANA NA PODSTAWIE KOMPLEKSOWEGO PROJEKU
3. SZEROKIE ARTERIE OTOCZONE ALEJAMI DRZEW
4. NOWA HUTA POSIADA CHARAKTERYSTYCZNY UKŁAD URBANISTYCZNY SKONCENTROWANY WOKÓŁ PLACU CENTRALNEGO
5. BUDOWNICZY MIASTA ZADBALI O JEGO DOBRĄ, WEWNĘTRZNĄ KOMUNIKACJĘ
6. PIERWOTNIE NIEŚWIADOME ZACHOWANIE BOGACTWA PRZYRODNICZEGO NA ŁĄKACH NOWOHUCKICH
7. SEKWENCJE OBSZERNYCH WNĘTRZ OSIEDLI ZOSTAŁY ZLOKALIZOWANE WZDŁÓŻ GŁÓWNYCH ALEI
8. KONCEPCJA NOWEJ HUTY ZOSTAŁA OPARTA O AMERYKAŃSKĄ „JEDNOSTKĘ SĄSIEDZKĄ”
9. ZABIEGI URBANISTYCZNE MIAŁY ZREDUKOWAĆ ANONIMOWOŚĆ I WESPRZEĆ POZYTYWNE STOSUNKI MIĘDZYLUDZKIE
10. PLAN MIASTA CHARAKTERYZUJE SIĘ JASNYM UKŁADEM KOMPOZYCYJNYM
11. OBECNIE NH JEST NAJBARDZIEJ ZADRZEWIONĄ DZIELNICĄ KRAKOWA
12. PRÓBA STWORZENIA IDEALNEGO MIASTA
13. ZABUDOWA NOWEJ HUTY MIAŁA OGRANICZONĄ WYSOKOŚĆ, KUBATURA BUDYNKÓW NIEZNACZNIE ZWIĘKSZAŁA SIĘ W KIERUNKU PLACU CENTRALNEGO
14. NOWA HUTA STANOWI MIEJSCE HISTORYCZNE, JEST SWOISTYM POMNIKIEM PRL-u

BIBLIOGRAFIA

1. J. Chmielewski, Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001
2. Aleksander Bohm, Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu o czynniku kompozycji, Kraków 2006
3. BIG na zlecenie Urzędu Miasta w Krakowie, Lokalny program rewitalizacji „starej” Nowej Huty, 2008
4. Praca zbiorowa pod redakcją J. Salwińskiego, L. Sibili, Nowa Huta przeszłość i wizja studium muzeum rozproszonego, Kraków 2005
5. dr. Bohdan Skrzypczak, Rewitalizacja społeczna od aktywizacji do rozwoju lokalnego, Radom
6. prof. dr hab. inż. arch. Wojciech Kosiński, Piękno i brak piękna zielonej szaty w osiedlach II RP, PRL oraz III RP – w stronę urbanistyki krajobrazu, Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Kraków
7. mgr inż. Miłosz Zieliński, Nowa Huta – miasto zielone, miasto socrealistyczne, koncepcja architektoniczno krajobrazowej rewitalizacji centrum Nowej Huty, Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Kraków
8. dr inż. arch. Beata Malinowska-Petelenz, Anna Petelenz, O Nowej to Hucie refleksja – kulturowe konteksty miejsca po Leninie, Czasopismo techniczne, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej
9. Zbigniew Piotrowicz, Nowa Huta – miasto socrealizmu – uwydatnienie atrakcyjności turystycznej, Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Kraków 2005
10. Maciej Miezian, Nowa Huta – miasto zieleni i zabytków, praca nie opublikowana
11. Krystyna Lenczowska, Przyszła do nas Nowa Huta, Głos tygodnik nowohucki 35/09, 2009
12. Źródło: http://www.nh.pl/urbanistyka.htm
13. http://spoleczenstwo.newsweek.pl/pocztowki-z-czerwonej-planety,10701,1,1.html
14. http://www.newsweek.pl/polska/stara-nowa-huta,39276,1,1.html
15. http://www.polityka.pl/spoleczenstwo/reportaze/296552,1,60-lat-nowej-huty.read
16. http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,44425,13694683,Wielkie_projekty_Krakowa__Plaszow__Rybitwy__Wisla_.html
17. http://porady.domiporta.pl/poradnik/1,126918,13005679,Krakow_i_Nowa_Huta_po_nowemu_w_nowym_studium.html
18. http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,44425,13694628,Nowa_Huta__Blonia_2_0__zrodla_termalne__niska_zabudowa.html
19. http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/798159,jak-rozbudowywala-sie-nowa-huta-galeria-dnia,id,t.html