Sylwetki osób związanych z GP i Urbanistyką: Hermann Stübben
Hermann Joseph Stübben (1845-1936) – jeden z najbardziej znanych urbanistów przełomu XIX i XX w. w Niemczech i w Europie. W 1870 ukończył Akademię Architektury w Berlinie. W swojej bogatej karierze pełnił funkcję architekta miejskiego w takich niemieckich ośrodkach jak Aachen i Kolonia. Jednakże działalność urbanisty nie ograniczała się jedynie do jego ojczyzny. Stübben miał duży wkład w rozwój wielu europejskich miast, rozrzuconych po całym kontynencie. Do takich można zaliczyć: belgijską Antwerpię i Brukselę, słowacką Bratysławę, Luksemburg, szwedzkie Malmö czy w końcu polski Poznań, Bydgoszcz i Głogów. W 1890 roku opublikował pracę zatytułowaną „Der Städtebau”, która stanowiła pierwszy tego typu podręcznik urbanistyczny w krajach niemieckich. Przez 16 lat Stübben piastował także urząd doradcy technicznego w Ministerstwie Finansów.
Poznańska dzielnica Cesarska:
Jak już wcześniej wspomniałem Stübben pozostawił swój ślad również w polskiej tkance miejskiej. Niemiecki architekt został kierownikiem Królewskiej Komisji Rozbudowy Urbanistycznej Miasta Poznania tworząc układ urbanistyczny dzielnicy Cesarskiej. Głównym założeniem była synergia funkcji mieszkaniowych, komunikacyjnych, publicznych oraz rekreacyjnych wraz z uwzględnieniem terenów zieleni. Wizja Niemca uzyskała poparcie w środowisku polskich architektów dostrzegających szanse na podniesienie jakości życia miejskiego. Charakterystycznym punktem koncepcji Stübbena był zygzakowaty Ring. Miał on stanowić główną arterię komunikacyjną miasta, promieniście odsuniętą od obwodnicy średniowiecznego centrum miasta na odległość jednego kwartału zabudowy. Zabieg ten nie tylko miał usprawnić transport między śródmieściem a nowymi dzielnicami (Jeżyce, Wilda, Łazarz), ale także wyznaczyć nowe granice centrum miasta. Stübben dużą uwagę przykładał do aspektu krajobrazowo-architektonicznego. Pragnął, aby otoczenie wzdłuż Ringu było malownicze, poukładane i pełne zieleni. Pomóc miały w tym tworzone przez niego plany strefowe, które regulowały powierzchnię zabudowy działki, maksymalną dopuszczalną liczbę kondygnacji oraz określały jaki typ budynków może powstać w danym miejscu. Taki zabieg uniemożliwiał samowole budowlane, co w efekcie przyniosło ład w przestrzeni i możliwość realizowania koncepcji. Dla ciekawskich polecam zapoznanie się z pracą „Poznański Ring w przestrzeni miasta” dr inż. arch. Grażyny Kodym-Kozaczko, która szeroko opisała uwarunkowania i historię poznańskiej arterii.
Innym przykładem zastosowania Ringu jest niemiecka Kolonia. W 1881 roku Hermann Stübben wraz z Karlem Heinicim wygrali konkurs na zabudowę nowego miasta. Tereny wyznaczone pod zagospodarowanie miały powierzchnię zbliżoną do powierzchni ówczesnego miasta. Pierwszym zabiegiem było zburzenie średniowiecznych murów obronnych. Następnie najstarszą tkankę miejską otoczono znanym już Ringiem, po czym projektanci przystąpili do kreowania przestrzeni przeznaczonej dla burżuazji mieszkającej po drugiej stronie. Efektem ich prac była Nowa Kolonia, o powierzchni ok. 11 tys. ha oraz ludności liczącej blisko 282 tys. mieszkańców. Poniżej zamieszczam zdjęcie ukazujące tereny przeznaczone pod nową zabudowę Kolonii.
Stübben dzięki swojemu zaangażowaniu w wiele projektów oraz wielopłaszczyznowemu spojrzeniu stał się autorytetem dla wielu urbanistów, w tym również tych z Polski. Należał do nich pochodzący z Poznania Władysław Czarnecki, który rozwijał stübbenowską koncepcję rozwoju Poznania w późniejszych latach.
Dzięki uprzejmości architekta oraz historyka sztuki, Pana Wojciecha Chmielewskiego, otrzymaliśmy materiały dot. prac Hermanna Stübbena w Gdańsku. Przypadek Gdańska jest jednym z ciekawszych, gdyż tutejsze władze garnizonowe zgodziły się jedynie na częściową rozbiórkę fortyfikacji Twierdzy – od strony ufortyfikowanych wzgórz. Powstał w ten sposób nie tyle Ring, co „Front Zachodni”, wzdłuż którego Stübben zaprojektował nowe szerokie bulwary z kadrami widokowymi do wewnątrz śródmieścia. Pomiędzy nimi znalazło się miejsce dla linii tramwajowej, wykopu kolejowego, a w najszerszym miejscu dla parku z ogrodem botanicznym. Eksponowane parcele zarezerwowano dla budynków reprezentacyjnych, na czele z nowym dworcem centralnym. Większość budynków widocznych na załączonej fotografii nie przetrwała 1945 roku i późniejszej budowy dwujezdniowych ulic w śródmieściu, ale Plan Stübbena jest do dziś dobrze widoczny w przestrzeni, jak i w planie miasta.