Studium dobrych przypadków przeprowadzonych rewitalizacji
6-8 października 2014 r. odbyła się VIII Międzynarodowa Konferencja „Innowacyjne Rozwiązania Rewitalizacji Terenów Zdegradowanych”, która składała się z części referatowej w Ustroniu i terenowej w Katowicach. Interdyscyplinarny charakter konferencji pozwolił na kompleksowe przeanalizowanie problemów i dokonanych działań związanych z rewitalizacją, a sesja plenarna dodatkowo urozmaiciła całe naukowe przedsięwzięcie.
Rewitalizacja, rekultywacja, remediacja to główne hasła konferencji. Jak połączyć aspekty środowiskowe, ekologiczne, prawne, ekonomiczne i społeczne, aby osiągnąć sukces w procesie rewitalizacji? Na to pytanie starano się odpowiedzieć podsumowując 2 dni obrad, w ciągu których zaprezentowano wiele referatów dotyczących przykładów odnowy terenów zdegradowanych z Polski i ze świata. Imponująca frekwencja zaproszonych gości m.in. z Pakistanu, Czech, Niemiec, USA, Słowenii, Grecji, Wielkiej Brytanii, Rumunii, dodatkowo wzbogaciła rangę konferencji i rozszerzyła tematykę analiz.
Jako urbanistka skupiłam się na rozważaniach dotyczących rewitalizacji. Bardzo ważnym elementem było przedstawienie 2 udanych, przeprowadzonych rewitalizacji na terenie Katowic: zespół architektoniczno-urbanistyczny Nikiszowiec, powstały na początku XX w., oraz Muzeum Śląskie, niegdyś teren Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”.
Nikiszowiec to osiedle robotnicze, początku XX w., górników i ich rodzin, pracujących w kopalni „Giesche”. Obecnie także zamieszkane w większości przez ród sztygarów. Zostało zaprojektowane na kształt rzymskiego teatru z centralnie położonym kościołem Św. Anny i 9 kwartałami zabudowy mieszkaniowej, ułożonymi w układ widowni.
Osiedle było kompleksowe i samowystarczalne, znajdowało się w nim wszystko co potrzebne pracownikowi fizycznemu do życia: kościół, poczta, szkoła, karczma i lokal mieszkaniowy. Standard robotniczych lokum, jak na warunki lat 20. ubiegłego wieku, był bardzo wysoki. Każdą izbę zaopatrzono w elektryczność, wodociągi, kanalizację i centralne ogrzewanie, co najważniejsze można z nich było korzystać za darmo. Mieszkania miały powierzchnię ok. 67 m2, z przeznaczeniem dla rodziny górnika, która zazwyczaj składała się z 5 osób. Węglowcy niezamężni lub dojeżdżający do pracy z okolicznych wsi, przebywali w hotelu robotniczym, znajdującym się także na terenie Nikiszowca. Dodatkowym atutem były pralnie, w których po 2 godzinach, panie wychodziły z wypranym, wyprasowanym i suchym praniem. Rzadko spotykane novum i wygoda w ówczesnych czasach.
Podcienie umieszczone dookoła placu centralnego w Nikiszowcu umożliwiały robienie zakupów podczas deszczu. Wszystko było dokładnie przemyślane. Jest to niewątpliwie imponujące rozwiązanie urbanistyczne. Ówczesnego robotnika traktowano bardzo poważnie, jako wrażliwego na piękno człowieka, dzięki temu elewacje wzbogacono ryzalitami i wykuszami. Dodatkowym atutem osiedla Nikiszowiec dla urbanisty jest urozmaicone rozwiązanie każdego budynku mieszkalnego. Wszelkie z wejść ozdobiono inaczej, podobnie jak elewację, która nigdzie nie była zaprojektowana symetrycznie. Podobno pomagało to rozpoznać robotnikowi wejście do mieszkania. Wszystkie oprawy okienne i parapety były pomalowane na kolor czerwony, co niestety nie zostało wymyślone przez projektanta, architekta, lecz powstało z przypadku. Robotnicy pracujący w kopalni mieli dostęp do czerwonej farby, którą sukcesywnie wynosili, malując swoje parapety. Dzisiaj jest to atut i element charakterystyczny zespołu architektoniczno-urbanistycznego, chroniony przez konserwatora zabytków.
Kolejną udaną rewitalizacją na terenie Katowic, przedstawioną w części plenarnej konferencji, jest Muzeum Śląskie, niegdyś Kopalnia Węgla Kamiennego „Katowice”. Do obiektów istniejących dobudowano nowoczesne, które umożliwią prawidłową i godną ekspozycje przedmiotów zasobu Muzeum Śląskiego.
Otwarcie planuje się w połowie 2015 r. Będzie to obiekt zarówno dla pasjonatów Śląska, historii, sztuki, ale również dla architektów i urbanistów, jako przykład terenu umiejętnie zrewitalizowanego.
VIII Międzynarodowa Konferencja „Innowacyjne Rozwiązania Rewitalizacji Terenów Zdegradowanych” to naukowe spotkanie, godne polecenia, dobrze zorganizowane z umiejętnie dobraną tematyką każdego z referatów w danej sesji, połączenie rozwiązania problemów rewitalizacji terenów zdegradowanych ze studium przypadków dobrych i złych pokazanych na sesji plenarnej. W artykule prezentuję jedynie 2 przykłady dobrych rozwiązań rewitalizacji zespołów urbanistycznych. Wszystkie referaty przedstawione przez gości z Polski i ze świata zostaną opublikowane w monografii „Innowacyjne Rozwiązania Terenów Zdegradowanych 2014”, która ukaże się na przełomie maja/czerwca 2015 r. Serdecznie polecam oraz zapraszam na kolejną konferencję z cyklu „Innowacyjne Rozwiązania Rewitalizacji Terenów Zdegradowanych”, która odbędzie się w październiku 2015 r.
