AKTUALNOŚCI

Średniowieczne wieżowce – Bolonia i San Gimignano

W północnych i centralnych Włoszech można jeszcze dziś znaleźć budowle powstałe w XII i XIII w., które swoimi rozmiarami zawstydzają nawet dzisiejsze wysokościowce.

Jeśli myślimy o wieżowcach, zazwyczaj mamy przed oczami Nowy Jork, Szanghaj czy wiele innych światowych metropolii, których status nierozłącznie powiązany jest z tymi cudami współczesnej inżynierii budowlanej. Jeśli natomiast chcemy połączyć duże wysokości i średniowiecze, to zwykle wskazujemy na monumentalne, gotyckie katedry z ojczyzny D’Artagnana. Okazuje się jednak, że z tymi drugimi konkurować mogły nie tak popularne włoskie wieże. Część z nich zachowała się do dziś, a najpopularniejszymi miejscami, w których można je znaleźć są San Gimignano i Bolonia.

Widok z wieży Asinelli, Bolonia | CC BY-SA 4.0

San Gimignano

San Gimignano to włoskie miasto znajdujące się w Toskanii. Historia osadnictwa na tych terenach sięga jeszcze czasów sprzed Imperium Rzymskiego, jednak czasy świetności ośrodek nazwany na cześć biskupa Geminiana przeżywał w średniowieczu. Dzięki wytwarzanemu tutaj szafranowi, uprawie winorośli oraz położeniu na szlaku handlowym Via Francigena do miasta spływały ogromne fundusze.

Dzięki prężnej gospodarce i świetnemu położeniu, w lokalnej społeczności wykształciły się majętne i rywalizujące ze sobą rody handlowe. Sytuację komplikował również konflikt gibelinów i gwelfów (zwalczające się stronnictwa polityczne we Włoszech XIII–XVII w).  Sposobem na ukazanie swojej dominacji nad rywalem było budowanie okazałych wież, będących przede wszystkim emanacją statusu ekonomicznego.

Wieże w San Gimignano | CC BY-SA 4.0 LigaDue

Wieże w San Gimignano, pośrodku najwyższa wieża przy Palazzo Comunale | CC BY-SA 4.0 LigaDue

Ten wysokościowy wyścig został zakończony w XIII wieku przez radę miasta. Wydała wtedy dekret zakazujący budować wyżej niż wieża przylegająca do lokalnego ratusza (Palazzo Comunale). Do końca średniowiecza, na obszarze San Gimignano powstały 72 wieże, sięgające aż 70 metrów. Aż 14 z nich przetrwało aż do dzisiaj.

Bolonia, la Turrita

W podobnym czasie, tj. XII i XIII wieku, w Bolonii panował istny boom na wieże. Starsze źródła podają, że na obszarze stolicy regionu Emilia-Romania istniało nawet 180 wież. Najwyższa osiągała prawie 100 metrów wysokości. Obecnie uważa się, że ich ilość wahała się od 80 do 100, z czego nie wszystkie istniały w tym samym czasie.

Średniowieczna Bolonia, wizja artystyczna CC BY-SA 3.0 Toni Pecoraro

Średniowieczna Bolonia, wizja artystyczna |  CC BY-SA 3.0 Toni Pecoraro

Powody stojące za budową bolońskich wysokościowców nie są jasne. Uważa się jednak, że podobnie jak w przypadku San Gimignano, był to element rywalizacji między najbogatszymi rodami miasta – im wyższa konstrukcja, tym większy prestiż dla danej rodziny. Inna hipoteza mówi, że były to swego rodzaju skarbce oraz budowle obronne. Mniejsze z nich natomiast mogły służyć celom mieszkalnym.

wieża Asinelli na tle miasta, źródło bolognawelcome com

Wieża Asinelli na tle miasta | bolognawelcome.com

Budowa bolońskiej wieży trwała od 3 do 10 lat i nie należała do najłatwiejszych zadań. Tworzono je na planie kwadratu, z fundamentami osadzonych na solidnych drewnianych palach wbitych w ziemię na głębokość do 10 metrów. Aby utrzymać ciężar wieży, mury u podstawy musiały być odpowiednio grube. Dla przykładu: mury jednej z najsłynniejszych wież Bolonii, torre degli Asinelli (97 m wysokości), mierzą u podstawy aż 4,1 m.

Wnętrze wieży Asinelli | CC BY-SA 4.0

Do dziś z początkowej puli 80-100 wież zachowało się jedynie 22. Po XIII wieku część z nich została celowo zburzona, a część po prostu się zawaliła. Przez wieki służyły jako więzienia, sklepy lub budowle mieszkalne – w ostatnim przypadku były to zwykle budowle niższe. Najpopularniejsze z nich, Dwie Wieże (le due torri) są obecnie atrakcjami turystycznymi.