Senat rozpatrzył projekt ustawy o zmianie polityki rozwoju

Senat rozpatrywał projekt zmiany ustawy zmieniającej system planowania rozwoju w Polsce. Po senackich poprawkach ustawa, która m.in. znosi Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, wprowadza nowe dokumenty strategiczne czy likwiduje Studia dla związku metropolitalnego, trafia ponownie do Sejmu.

Celem ustawy według jej autorów jest “wzmocnienie zarządzania rozwojem kraju poprzez budowę zintegrowanego systemu planowania rozwoju w wymiarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym“. W ustawie przewidziano m.in., że na każdym poziomie zarządzania (krajowym, wojewódzkim, funkcjonalnym, lokalnym) będzie przygotowywany jeden zintegrowany dokument strategiczny, zawierający zarówno problematykę społeczno-gospodarczą, jak i przestrzenną. Zmiana regulacji prawnych dotyczących zarządzania rozwojem została podzielona na dwa etapy. O planach informowaliśmy w listopadzie.

Znika KPZK

Na poziomie krajowym nastąpić ma odejście od długookresowej strategii rozwoju kraju i koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Ich rolę spełniać mają Koncepcja Rozwoju Kraju oraz średniookresowa strategia rozwoju kraju.

Głównym dokumentem określającym politykę rozwoju i zasady jej realizacji będzie średniookresowa strategia rozwoju kraju. Dokument ten miałby być opracowywany przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego i przyjmowany przez Radę Ministrów w drodze uchwały. Zamiast diagnozy, strategia ma zawierać wnioski z niej. Zgodnie z przyjętymi przepisami, po wejściu w życie ustawy rolę tę miałaby spełnić Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Koncepcja rozwoju kraju będzie dokumentem określającym wyzwania rozwojowe kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym na okres do 30 lat. Przedstawiać będzie warianty rozwojowe i wyzwania kraju w wymiarach społecznym, gospodarczym i przestrzennym. Opracowywana będzie na podstawie wielokryterialnych analiz. Koncepcja rozwoju kraju będzie przygotowywana przez premiera lub ministra, przyjmowana przez Radę Ministrów w drodze uchwały, a następnie informacja o jej przyjęciu będzie przekazywana do Sejmu i Senatu. Pierwsza powstanie w okresie dwóch lat od wejścia w życie ustawy.

Przypominamy, że w trakcie prac nad ustawą, proponowane przepisy skrytykowało Towarzystwo Urbanistów Polskich:

Usunięcia KPZK z systemu planistycznego, przy jednoczesnym unieważnieniu z mocy ustawy, bez vacatio legis, obowiązującego dokumentu koncepcji mającego perspektywę do roku 2030, będzie odebrane jako drugi już – po unieważnieniu planów miejscowych – akt bezpośredniej destrukcji systemu planowania przestrzennego w Polsce.

– zapisano w uzasadnieniu Towarzystwa Urbanistów Polskich.

W ciągu 9 lat obowiązywania dotychczasowej KPZK nie udało się w żadnym stopniu powstrzymać chaotycznego rozlewania się miast – problemu, który w dokumencie z 2011 roku został wskazany jako absolutnie pierwszoplanowe wyzwanie

– komentuje Rajmund (Kuba) Ryś na stronie projektymiejskie.pl

Warto zwrócić uwagę na przypadek Centralnego Portu Komunikacyjnego. W KPZK 2030 centralne lotnisko było przewidziane jako potencjalna „opcja”, bez rozstrzygania o jego lokalizacji. Linie kolejowe i drogi stanowiące dziś elementy tego projektu nie były w ogóle uwzględnione w Koncepcji. Jego uruchomienie przez rząd w 2016 r. pociągnęło za sobą ujęcie go w Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju (tzn. Planie Morawieckiego), natomiast nikomu nie przyszło do głowy, żeby nowelizować z tego powodu KPZK. W ten sensie jest ona bezużyteczna jeśli chodzi o planowanie i realizację polityki przestrzennej rządu. Przypadek CPK jest jednak znamienny, gdy zastanowić się, czego brakuje w dokonywanej teraz reformie planowania strategicznego. Skupiono się na integracji dokumentów, a nie na wzmocnieniu ich planistycznej roli

– dodaje Ryś.

Rezygnacja z planów zagospodarowania województw za kilka lat

Zdaniem władz, jeden dokument – strategia rozwoju województwa – powinien określać, w jakim kierunku będzie rozwijać się dane województwo. Stąd planowane jest wprowadzenie aspektów przestrzennych do strategii – m.in. modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej.

Projekt ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju zakłada również, że obowiązkowym segmentem przestrzennym strategii wojewódzkich i gminnych będzie – model struktury funkcjonalno-przestrzennej. Proponowane rozwiązanie nie zostało jednak dookreślone pod względem jego treści i metodologii, co – wobec równoległego założenia, że nadal będą obowiązywały plany zagospodarowania województw i studia gmin – stwarza jedynie pozór rzeczywistej zmiany. Obowiązku ilustrowania strategii rozwoju schematami struktury funkcjonalno-przestrzennej nie można bowiem interpretować w kategoriach planowania zintegrowanego.

– pisało w kwietniu Towarzystwo Urbanistów Polskich.

W drugim etapie zmian planowane jest uchylenie planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz reforma planowania przestrzennego na poziomie lokalnym. Przewidywane jest nadanie wiodącej roli strategii rozwoju województwa. Zmiany te mają wejść w życie po przygotowaniu odrębnej ustawy, dopiero po 2025 roku.

Strategie rozwoju – przygotowane przez gminę pojedynczo lub wspólnie – docelowo ma być obowiązkowe

Zmiana ustawy o samorządzie gminnym wprowadzi fakultatywne dokumenty: strategię rozwoju gminy oraz strategię rozwoju ponadlokalnego. Będą musiały być spójne ze strategiami na poziomie województwa. Docelowo uchwalenie jednego z tych dokumentów ma być obligatoryjne.

Strategia rozwoju gminy obejmować ma cele strategiczne rozwoju w wymiarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym, kierunki działań podejmowanych dla osiągnięcia celów strategicznych, oczekiwane rezultaty planowanych działań, w tym w wymiarze przestrzennym,
oraz wskaźniki ich osiągnięcia. Strategia zawierać ma ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie. W dokumencie w formie tekstowej i graficznej przedstawiony ma być model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy oraz obszary strategicznej interwencji (zarówno określone w strategii rozwoju województwa jak i kluczowe dla gminy).

Kilka sąsiadujących ze sobą gmin będą mogły przygotować wspólną strategię rozwoju – “ponadlokalną”.

Metropolia Górnośląsko-Zagłębiowska nie zdążyła przygotować Studium

Planowane są zmiany w odniesieniu do planowania przestrzennego na obszarze metropolitalnym, które wynikać mają z integracji planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego na poziomie ponadlokalnym. W projekcie wpisana jet rezygnacja z dokumentu ramowego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego związku metropolitalnego. W zamian rolę tę ma pełnić strategia rozwoju ponadlokalnego. W przypadku związku metropolitalnego w województwie śląskim w ubiegłym roku podjęte zostały prace związane ze Studium. Zarówno strategia, ani ramowe studium nie zostały jednak ukończone.

W związku z tym zmienią się przepisy rozdziału ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym o zbiorach danych przestrzennych. Wprowadzone ustawą z dnia 16 kwietnia (nowelizacja Prawa Geodezyjnego i Kartograficznego), wejść mają w życie z dniem 31 października 2020 r. Senat proponuje by wykreślić przepisy dotyczące planów zagospodarowania przestrzennego miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego oraz ramowych studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego związku metropolitalnego, które to akty zostaną zniesione zmianami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

Kontrakty i porozumienia wesprą pozyskiwanie funduszy?

Nowelizacja wprowadzić ma nowe mechanizmy uzgadniania działań rozwojowych pomiędzy samorządami: kontrakt programowy, kontrakt sektorowy i porozumienie terytorialne. Kontrakty będą mogły być zawierane pomiędzy rządem, a samorządami. Kontrakt programowy powiązano z dofinansowaniem i warunkami wykorzystania środków Unii Europejskiej, zaś sektorowy stanowić ma mechanizm uzgadniania zakresu ukierunkowanych terytorialnie działań
sektorowych podejmowanych przez właściwych ministrów w ich programach rozwoju. Porozumienie terytorialne ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu interwencji istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (gminy, kilku gmin lub powiatu).

Zdaniem Rządu, zaproponowane zmiany w ustawie umożliwią przygotowanie dokumentów związanych z wykorzystaniem funduszy UE na lata 2021-2027.

Obszary strategicznej interwencji zyskają wsparcie

Nastąpić ma również przeniesienie definicji “obszaru funkcjonalnego” oraz “miejskiego obszaru funkcjonalnego” z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym do ustawy o zasadach polityki rozwoju. Na ich podstawie wskazywane będą w strategiach obszary strategicznej interwencji, z którymi powiązane mają być konkretne działania i finansowanie.

Ustawa wraca do Sejmu

Sejm uchwalił ustawę na 12. posiedzeniu w dniu 28 maja 2020 r. Za uchwaleniem projektu nowelizacji ustawy głosowało 417 posłów, a jeden był przeciw. Dzień później ustawa trafiła do Senatu.

Senackie poprawki czekają teraz na akceptację Sejmu. Następnie ustawa trafi do podpisu Prezydenta.

Przepisy nowelizacji miałyby wejść w życie 3 miesiące od ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw, zaś wspomniane wyżej zmiany dotyczące ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – wraz z końcem października tego roku.