Parki kieszonkowe jako sposób kształtowania zieleni

Tereny zielone i rekreacyjne są jednym ze sposobów zagospodarowania terenu obecnym w każdym środowisku zamieszkania. Ich istota przejawia się przez szereg pełnionych przez nie funkcji, zarówno w skali miasta czy wsi, jak i konkretnego miejsca. Obecność i jakość terenów zielonych oraz rekreacyjnych stanowi ważny czynnik waloryzacji okolicy pod kątem wyboru miejsca zamieszkania [1]. Jednocześnie, to właśnie w tej kategorii występuje największe rozwarstwienie między oceną przestrzeni mieszkaniowej a jej stanem pożądanym [2]. Stwierdzenie to znajduje swoje odzwierciedlenie w zachodzących w Polsce procesach dezurbanizacyjnych. Z drugiej strony, za równoległy proces uznać należy odkrywanie przez mieszkańców i władze potencjału drzemiącego w istniejących terenach zielonych i rekreacyjnych. Przykładem na to może być powodzenie kina letniego „Polówka” [3] czy też działań prowadzonych w ramach inicjatywy „Zielona Łódź” [4], organizowanych w głównej mierze w łódzkich parkach. Znaczenie terenów zielonych przejawia się także w akcjach protestacyjnych organizowanych przez mieszkańców, których przykłady odnaleźć można na całym świecie. Skrajny przypadek stanowiła sytuacja ze Stambułu z 2013 r, gdzie zgromadzenie mające na celu powstrzymanie zabudowy parku Gezi przekształciło się z czasem w protest przeciwko władzom państwowym.

Problem niedoboru terenów zielonych i rekreacyjnych jest widoczny przede wszystkim w centrach miast. Kształtowanie takich przestrzeni napotyka liczne problemy, związane choćby z niemożliwością wygospodarowania znacznej rezerwy terenu. Jednakże istnieją rozwiązania, które umożliwiają podołanie temu wyzwaniu. Jedną z propozycji są tzw. pocket parks (pol. parki kieszonkowe). Ich idea polega na tworzeniu niedużych obszarów zielonych np. na nieużytkach i miejscach po wyburzonych obiektach, nierzadko bez dużych i kosztownych przekształceń terenu. W założeniu są one w stanie pełnić jednocześnie zróżnicowane funkcje. Pocket parks odpowiadają na potrzebę bliskości terenów zielonych w terenach gęsto zabudowanych, ale jednocześnie służą wszystkim mieszkańcom, np. poprzez udostępnienie przestrzeni publicznej czy poprawę mikroklimatu. Co ważne, zostawiają one również wiele miejsca do interpretacji i reorganizacji przestrzeni, stanowiąc sposób na aktywizację lokalnej społeczności. Pocket parks mogą stanowić punkt charakterystyczny, miejsce spotkań czy atrakcję turystyczną. Wymierną korzyścią jest także podniesienie jakości przestrzeni i standardu mieszkaniowego oraz wartości okolicy – zarówno w aspekcie postrzegania jak i finansowym. W projektach parków kieszonkowych uwzględnia się nie tylko zieleń, ale i urządzenia służące do rekreacji, elementy małej architektury czy też ogródki gastronomiczne.

Idea pocket parks trafiła na podatny grunt na terenach silnie zurbanizowanych. Za miasto pełne parków kieszonkowych uchodzi Nowy Jork. Jednym z najstarszych i najpopularniejszych realizacji jest Paley Park, utworzony na Manhattanie w 1967 r. Mimo powierzchni zaledwie 390 m² cieszy się dużą popularnością, szczególnie wśród okolicznych pracowników, turystów i przechodniów [5]. W ramach projektu powstał m.in. sztuczny wodospad, który stanowi fizyczną i akustyczną barierę dla hałasu dobiegającego z otoczenia.

Dobrym przykładem jest również Londyn, gdzie stworzono specjalny projekt stanowiący element programu London’s Great Outdoors, służący poprawie wyglądu ulic, parków i placów. Celem jest stworzenie na terenie miasta 100 nowych lub rozwiniętych parków kieszonkowych do marca 2015 roku. Pomysłodawcy mogli otrzymać ze strony władz granty na realizacje w wysokości od 5 do 20 tysięcy funtów. Pojawiły się zróżnicowane projekty, od odnowy zieleni na cmentarzach do „jadalnych” przystanków autobusowych, wokół których posadzono warzywa [6].

Jak się jednak okazuje, parki kieszonkowe są także tworzone w mniej zurbanizowanych obszarach. Zjawisko to dobrze ilustruje Northampshire w Wielkiej Brytanii, gdzie na terenie hrabstwa liczącego niecałe 700 tys. osób utworzono przeszło 80 takich przestrzeni. Władze zdają się doskonale rozumieć wartości, jakie powinny stać za tworzeniem pocket parks, kierując do czytelnika strony internetowej słowa: „Jeżeli nie żyjesz w pobliżu parku kieszonkowego, może sam zechcesz go stworzyć?” Chętni mogą skorzystać z przygotowanego specjalnie do tego celu poradnika [7] lub też zwrócić się do wyznaczonego urzędnika ds. pocket parks.

Powodzenie idei parków kieszonkowych pokazuje niezmienną chęć człowieka do przebywania w zielonym środowisku, choćby przez krótki czas, lecz każdego dnia. Jednocześnie umożliwiają one poprawę warunków życia mieszkańców i wzrost zaangażowania w kształtowanie otaczającej ich przestrzeni. Być może z czasem parki kieszonkowe zaczną pojawiać się częściej również w Polsce, gdyż i tutaj mogą stanowić rozwiązanie problemu organizacji terenów zielonych w zurbanizowanym środowisku.

[1] L. Groeger, Waloryzacja przestrzeni mieszkaniowej w opiniach klientów łódzkich biur obrotu nieruchomościami, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004, s.60-69

[2] L. Groeger, Zróżnicowanie i wartościowanie przestrzeni mieszkaniowej na przykładzie miast województwa łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013, s. 159

[3] http://www.polowka.com/

[4] http://www.zielonalodz.info/

[5]http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf

[6] http://www.theediblebusstop.org/

[7] http://www.northamptonshire.gov.uk/en/councilservices/Leisure/pocket-parks/app/Documents/PDF%20Documents/Pocket%20Parks%20of%20Northamptonshire%20A%20Toolkit.pdf

Autorem powyższego artykułu jest Tomasz Nita