Opłata adiacencka pobierana jest jeżeli wartość nieruchomości wzrośnie na skutek zaistnienia jednego z trzech wymienionych zdarzeń:

• podziału nieruchomości,
• scalenia i podziału nieruchomości,
• budowy urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem środków Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Opłata adiacencka ustalana jest w drodze decyzji administracyjnej właściwego organu administracji publicznej, którym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Podstawą do wymierzenia opłaty adiacenckiej jest wycena rzeczoznawcy majątkowego określająca wartość dzielonej nieruchomości przed i po podziale. Wycena ta zawarta jest w operacie szacunkowym.

Zobowiązani do uiszczenia opłaty adiacenckiej są:

• właściciele,
• użytkownicy wieczyści, którzy wnieśli opłaty roczne za cały okres trwania swego prawa.

Opłata adiacencka dotyczy nieruchomości budynkowych oraz nieruchomości gruntowych, które w planie miejscowym nie są przeznaczone na cele rolne ani leśne.

Wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy w drodze uchwały, w wysokości nie większej niż:

• 30% różnicy wartości nieruchomości (w przypadku podziału nieruchomości),
• 50% różnicy wartości nieruchomości (w przypadku scalenia i podziału),
• 50% różnicy między wartością, jaką nieruchomość miała przed wybudowaniem urządzeń infrastruktury technicznej, a wartością, jaką nieruchomość ma po ich wybudowaniu.

Do ustalenia opłaty adiacenckiej przyjmuje się stawkę procentową obowiązującą w dniu, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale nieruchomości stało się prawomocne.

Nie jest to jednak opłata obligatoryjna – wójt (burmistrz/prezydent miasta) może ją ustalić w drodze decyzji w terminie 3 lat od podłączenia urządzeń lub udostępnienia drogi, ale tylko wtedy, gdy w dniu podłączenia urządzeń lub udostępnienia drogi obowiązywała uchwała rady gminy o wysokości stawki procentowej opłaty adiacenckiej.

Opłaty adiacenckiej nie należy mylić z tzw. rentą planistyczną, która pobierana jest z zupełnie innych przyczyn i na podstawie innych przepisów.