Miasto-Ogród Włochy, dziś w granicach Warszawy, to założenie urbanistyczne wyznaczone w okresie międzywojennym. Choć projektu nie udało się ukończyć przed działaniami wojennymi, to do dziś widoczny jest w przestrzeni warszawskiej dzielnicy.

Idea miasta-ogrodu to koncepcją architektoniczną stworzona przez brytyjskiego urbanistę Ebenezera Howarda w 1898 roku. Howard w zaprezentowanej w publikacji “Tomorrow: a Peaceful Path to Real Reform” dążył do wydobycia tego, co dobre zarówno w wielkomiejskim życiu, jak i tym odbywającym się poza granicami miast. Idea miasta-ogrodu powstała w odpowiedzi na narastające problemy związane z gęstością zaludnienia, zanieczyszczeniem powietrza, chorobami i brudem panującym w miastach – które dotykały również ówczesną Warszawę.

Pod taką koncepcję urbanistyczną rozparcelowano Włochy – majątek należący od 1842 r. do rodziny Koelichenów. Plan parcelacyjny sporządził w latach 1926 – 1928 znany architekt polskiego międzywojnia Franciszek Krzywda-Polkowski oraz mierniczy, Henryk Kotyński. Krzywda-Polkowski, który specjalizował się w architekturze krajobrazu, zaprojektował również osiedle innej podwarszawskiej miejscowości – Pruszkowie. Pracował również nad planami rozbudowy Sochaczewa, Torunia, Kalisza oraz warszawskiego Powiśla.

Mapa parcelacyjna miasta-ogród Włochy | źródło: Urząd Dzielnicy Włochy (www.ud-wlochy.waw.pl/)

Układ urbanistyczny, wpisany dziś do ewidencji zabytków, charakteryzował się nawiązaniem do schematu koła. Parcelacja zakładała lokalizację centralnego placu i ciągi zbiegających się ulic do głównej alei. Układ tych ulic opierał się na połączeniach założenia z sąsiednimi majątkami i miejscowościami: Czechowicami, Solipsami, Jelonkami, Morami oraz Skoroszami.

Główną oś dzielnicy stanowi ulica Chrościckiego (po północnej stronie torów kolejowych) oraz Popularna (po południowej), zaprojektowane jako aleja drzew. Przy nich stały zostały przeznaczona na niskopłatne budynki mieszkalne. Włochy różnią się od innych podwarszawskich miast-ogrodów większą różnorodnością zabudowy: Choć przeważała niską, luźna zabudowa otoczona zielenią. powstały również kamienice czy obiekty produkcyjne.

Polskie Zakłady Elektrotechniczne – “ERA” uruchomiono w 1927 roku w rejonie ulicy Inżynierskiej. Dziś jest to ulica Cz. Kłosia, zaś budynki fabryki zaadaptowano w ubiegłej dekadzie na osiedle mieszkaniowe | fot. Wojciech Wojtowicz

Duże znaczenie nadano przestrzeniom publicznym: centralnemu placowi, parkom oraz skwerom. Koncepcja obejmowała m.in. park z dworem-pałacykiem Koelichenów z połowy XIX w (obecnie: Park Kombatantów). Według dostępnych informacji, szyldy na budynkach projektowano w stylu art-deco. Umieszczanie innych ogłoszeń było płatne.

Komunikacja

Miasto-ogród Włochy powstało wokół stacji kolejowej kolei warszawsko-wiedeńskiej. W 1932 do Włoch, dotarły pierwsze pociągi Warszawskiej Kolei Dojazdowej (wówczas: EKD), które z centrum Warszawy kursowały ulicami Szczęśliwicką, Drawską oraz Popularną. Obie linie pozwalały na dojazd do centrum stolicy w kilkanaście minut.

Włochy otrzymały prawa miejskie w dniu 1 kwietnia 1939 roku. Rozwój miasta zablokował wybuch II Wojny Światowej. W dniu 5 maja 1951 roku ówczesne miasteczko Włochy zostało przyłączone do Warszawy i stało się częścią dzielnicy Ochota. Od czerwca 1994 roku jest oddzielną dzielnicą.

Choć powojenne realia ograniczyły dalszą realizację koncepcji “Miasta Ogrodu”, zachowany został układ drogowy, wybrane budynki oraz parki wraz ze stawami. W 2012 roku ustawiono „tablice wjazdowe”, zlokalizowane w historycznych granicach Miasta-Ogrodu. Czcionka nawiązuje do popularnego w latach 20. stylu art deco.

Obszar Starych Włoch (na południowy-wschód od torów linii kolejowej) objęty jest dziś w większości planami miejscowymi. Niestety nie dotyczy to Nowych Włoch. Między innymi z tego powodu latem 2020 roku opublikowany został wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia, który mógłby być podstawą do wydania decyzji o warunkach zabudowy dla zabudowy terenu rekreacyjno-sportowego, należącego do Klubu Sportowego “Przyszłość” i mógłby zaburzyć układ urbanistyczny Miasta-ogród Włochy. Inwestycja wzbudziła w ostatnich tygodniach wiele kontrowersji.