Jak wprowadzać strefy czystego transportu z sukcesem? Najlepsze praktyki z Europy

Na niespełna tydzień przed wprowadzeniem w Warszawie strefy czystego transportu (1 lipca 2024), Clean Cities Campaign prezentuje zestawienie najlepszych praktyk wdrażania strefy czystego transportu (SCT). W europejskiej czołówce są: Amsterdam, Sztokholm, Bruksela, Gandawa i Londyn. Polskie miasta mają od kogo się uczyć.

Dynamiczny Rozwój SCT w Europie

Liczba funkcjonujących w Europie stref czystego transportu (SCT) wzrosła z 228 w 2019 roku do 320 w 2022 roku – oznacza to wzrost o 40%. Przewiduje się, że do 2025 roku ich liczba wzrośnie o kolejne 58% do 507.

Na tym nie koniec. Do 2025 roku 27 miast planuje rozszerzyć lub zaostrzyć istniejące strefy, a do 2030 roku co najmniej 35 miast planuje wprowadzenie stref zeroemisyjnych (Zero Emission Zones) zakazujących wjazdu do stref samochodom z silnikiem spalinowym.

Skuteczność Stref Czystego Transportu

“Strefy czystego transportu redukują stężenie dwutlenku azotu (NO2) średnio o około 20%. W niektórych przypadkach, jak w centrum Londynu, redukcje mogą sięgać nawet 46%. Są więc ważnym narzędziem w walce z zanieczyszczeniem powietrza w europejskich miastach, dlatego budowanie społecznego poparcia przy ich wdrożeniu jest kluczowe” – mówi Nina Józefina Bąk, dyrektorka Clean Cities Campaign w Polsce.

Pozytywny Wpływ na Handel Detaliczny

Jak wynika z ostatniego raportu Clean Cities Campaign, SCT mogą mieć pozytywny wpływ na sektor handlu detalicznego w mieście. Wprowadzenie strefy w Madrycie wiązało się ze wzrostem sprzedaży detalicznej w centralnych obszarach miasta o 8,6%.

Przepis na Udaną Strefę Czystego Transportu

Wprowadzanie nowych stref z sukcesem zależy od konkretnych czynników. Przepis na udaną strefę niskiej emisji obejmuje siedem podstawowych składników:

1. Jasne określenie celów, obszaru, zakresu i harmonogramu SCT
2. Cel osiągnięcia zeroemisyjnej mobilności miejskiej
3. Dokładną i szeroką kampanię komunikacyjną
4. Skuteczne i sprawiedliwe strategie egzekwowania przepisów
5. Schematy monitorowania efektów
6. Ukierunkowane wsparcie dla najbardziej narażonych na wykluczenie
7. Uzupełniające działania promujące aktywny i publiczny transport

Społeczny i Zdrowotny Wpływ SCT

“Zanieczyszczenie powietrza prowadzi do ponad 40 tys. przedwczesnych zgonów i milionów chorób w Polsce każdego roku, a dzieci są szczególnie eksponowane na jego szkodliwy wpływ. Może to rzutować na ich zdrowie, rozwój i całe późniejsze życie. Sektor transportu jest jednym z głównych źródeł zanieczyszczeń w dużych miastach. Dlatego wszelkie działania ograniczające emisje z transportu będą pozytywnie wpływać na zdrowie nas wszystkich” – Weronika Michalak, dyrektorka HEAL Polska.

Polskie miasta muszą zapewnić sprawiedliwe przejście do zeroemisyjnej mobilności miejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób najbardziej narażonych, czyli dzieci, osób starszych, osób z niepełnosprawnościami ruchowymi czy w trudnej sytuacji materialnej. Wciąż polskie miasta znajdują się w niechlubnej czołówce miast europejskich zarówno pod względem poziomu zanieczyszczenia powietrza, jak też liczby samochodów na 1000 mieszkańców oraz ilości czasu, jaki kierowcy spędzają każdego roku w korkach. “Niezwykle ważne jest pokazywanie mieszkańcom, że strefa jest elementem szerszego długoterminowego programu miejskiego, obejmującego m.in. działania poprawiające dostępność i jakość transportu publicznego oraz infrastruktury pieszej i rowerowej” – dodaje Urszula Stefanowicz z Polskiego Klubu Ekologicznego Okręgu Mazowieckiego.

Szybkie do Wdrożenia Praktyki

Z analiz wynika, że pięć relatywnie szybkich do wdrożenia praktyk dla oczyszczenia powietrza to:

1. Programy zachęcające do złomowania starszych wysokoemisyjnych pojazdów
2. Obniżanie kosztu zakupu rowerów
3. Poprawa jakości transportu publicznego
4. Hub-y współdzielonej mobilności w słabo skomunikowanych obszarach
5. Społeczne leasingowanie pojazdów elektrycznych

Impuls do Przejścia na Technologie Niskoemisyjne

“Ustanowienie SCT powinno być też istotnym impulsem dla firm do przejścia na mniej emisyjne technologie w sektorze dostaw, dowozów i logistyki. Wiele europejskich miast poza SCT wprowadza strefy zerowej emisji dla pojazdów dostawczych” – zwraca uwagę Aleksander Szałański, ekspert Fundacji Promocji Pojazdów Elektrycznych.

Długoterminowa Wizja i Działania

Agnieszka Krzyżak-Pitura, prezeska Fundacji Rodzic w mieście, komentuje publikację:

“SCT jest pierwszym krokiem w strategicznym podejściu miasta do problemu zanieczyszczenia powietrza z transportu. Potrzebujemy odważnej wizji i konkretnych działań, które sprawią, że osoby poruszające się pieszo, rowerem czy komunikacją miejską będą traktowane priorytetowo, a czyste powietrze w mieście będzie dobrem powszechnym.”

“SCT to ruch w dobrą stronę w imię walki o czyste powietrze w miastach. Żadne z tego typu działań samo nie rozwiąże problemu, ale ich suma może znacznie poprawić stan powietrza. Martwi nas sposób egzekwowania założeń i obostrzeń strefy. Z zapowiedzi władz miasta wynika, że osób nie stosujących się do przepisów pilnować będzie m.in. Straż Miejska” – podkreśla Jakub Kompa, prezes Stowarzyszenia Lepszy Służewiec.

Najlepsze Praktyki z Całej Europy

Niniejszy raport analizuje najlepsze praktyki z całej Europy i uznaje następujące miasta za wiodące przykłady: Amsterdam, Sztokholm, Bruksela, Gandawa i Londyn. Polskie miasta mogą się od nich wiele nauczyć, aby skutecznie wdrażać strefy czystego transportu i poprawiać jakość powietrza.

Raport można pobrać tutaj.