AKTUALNOŚCI

Historyczny układ urbanistyczny śródmieścia Gdyni pomnikiem historii

16 marca 2015 roku prezydent Bronisław Komorowski podpisał rozporządzenie ustanawiające gdyński układ urbanistyczny śródmieścia pomnikiem historii.

Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie, ze względu na wartości historyczne, artystyczne i naukowe, materialne i niematerialne, unikatowego układu urbanistycznego powstałego na styku miasta z morzem, który jest wybitnym osiągnięciem polskiego modernizmu, a ze względu na jego szczególną rolę w rozwoju kraju i budowie polskiej tożsamości po odzyskaniu niepodległości, uchodzi za symbol II Rzeczypospolitej. Obszar pomnika historii „Gdynia – historyczny układ urbanistyczny śródmieścia” obejmuje ukształtowaną w okresie dwudziestolecia międzywojennego część centrum Gdyni. Granica pomnika historii przebiega wzdłuż granic działek ewidencyjnych wg. ilustracji poniżej.

Gdynia pomnik historii

Granice Pomnika Historii w Gdyni. Źródło: Dziennik Ustaw

Układ urbanistyczny śródmieścia Gdyni jest to ukształtowany w dwudziestoleciu międzywojennym młody zespół przestrzenny o powierzchni ponad 90 ha. Jest to teren intensywnie zabudowany, z liczbą ok. 450 budynków. Strukturę układu zabytkowego tworzą trzy fazy osadnicze: wiejska, letniskowa oraz miejska. Przy wytyczaniu granic brano pod uwagę różne czynniki. Przeanalizowano między innymi historyczne plany urbanistyczne śródmieścia czy obecny stopień zabudowy i zagospodarowania przestrzeni. O układzie urbanistycznym Gdyni pisaliśmy w zeszłym miesiącu w artykule Gdynia: 89 lat ikony polskiego modernizmu”.

Od 1994 roku objęty był ochroną konserwatorska na podstawie zapisów miejscowego szczegółowego planu zagospodarowania śródmieścia Gdyni (plan ten utracił ważność w 2003 roku). W 2007 roku układ został wpisany do rejestru zabytków województwa pomorskiego. Pierwsze apele o uznaniu śródmieścia Gdyni za pomnik historii pojawiły się w roku 2010, gdy kilkudziesięciu naukowców z całej Polski zwróciło się z listem do Prezydenta Gdyni o rozpoczęcie działań formalnych. Ich efektem jest podpisane przez Prezydenta RP rozporządzenie.

projekt rozbudowy miasta, projekt A. Kuncewicza pod kierunkiem Romana Felińskiego, 1926. źródło: „Architektura i Budownictwo” II, 1926, nr 2 (sierpień), s. 12

Projekt rozbudowy miasta, projekt A. Kuncewicza pod kierunkiem Romana Felińskiego, 1926. źródło: „Architektura i Budownictwo” II, 1926, nr 2 (sierpień), s. 12

To już drugie w tym roku ustanowienie układu urbanistycznego jako pomnika historii. W lutym prezydent zatwierdził rozporządzenie o uznaniu wielokulturowego krajobrazu miasta przemysłowego Łodzi za Pomnik Historii.

Autorzy: Rafał Proczek, Wojciech Wojtowicz