Gwiezdne inspiracje w urbanistyce?

Szczecin to jedno z nielicznych miast w Polsce, które może poszczycić się tak charakterystycznym i unikatowym w skali kraju układem urbanistycznym. Do dziś doskonale widoczny jest kod projektowy miasta, a kompozycja jego ścisłego centrum porównywana jest do stolicy Francji. Stąd możemy spotkać się z określeniami Szczecina jako „Małego Paryża” lub „Paryża Północy”.  Jednak wbrew plotkom, miasta te nie zostały zaprojektowane przez tego samego architekta, a dylemat kto tak naprawdę odpowiada za projekt Szczecina, prawdopodobnie pozostanie już na zawsze tajemnicą.

Podobieństwo tych dwóch europejskich miast polega na charakterystycznym gwiaździstym układzie ulic, które odchodzą od głównego placu. W Paryżu jest to plac Charles’a de Gaulle’a ze słynnym łukiem triumfalnym, który kończy oś widokową pól  elizejskich. Na nim bierze swój początek aż 12 ulic rozchodzących się promieniście. W Szczecinie jego odpowiednikiem jest plac Grunwaldzki z 8 ulicami, ale oprócz niego w centrum miasta znajdują się cztery inne tego typu  place, w których spotyka się 5 lub 6 ulic.

Jednak w kompozycji tego miasta jest coś jeszcze bardziej wyjątkowego.  Rozmieszczenie głównych placów i układ ulic do złudzenia przypomina sylwetkę gwiazdozbioru Oriona! To spostrzeżenie przedstawiła kilka lat temu para astrologów ze Szczecina, państwo Gardasiewiczowie. Znając układ gwiazd wspomnianej konstelacji, trudno  nie zgodzić się z takim podobieństwem.

Na czym polega ten, wydawałoby się, abstrakcyjny związek ziemskiego miasta z odległym układem gwiazd? Otóż  lokalizacja trzech głównych placów miasta (Sprzymierzonych, Odrodzenia, Grunwaldzki)  odpowiada układowi charakterystycznych gwiazd tzw. „Pasa Oriona” (Alnitak, Alnilam, Mintaka), a biegnące od nich ulice podążają w takich kierunkach, jakby wyznaczały linie konstelacji mitycznego myśliwego. Nota bene Orion był synem greckiego władcy mórz – Posejdona, a przecież Szczecin leży zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od Bałtyku.  Idąc dalej można zauważyć , że położenie Placu Zgody koresponduje do pozycji na niebie kompleksu mgławicowego M42-3, również jednego z najbardziej charakterystycznych elementów tej konstelacji.


Wyświetl większą mapę

Trudno uwierzyć, że autor koncepcji urbanistycznej tego miasta mógł szukać inspiracji w gwiazdach. Chociaż z drugiej strony, takie rozwiązania w historii ludzkiej cywilizacji miały już miejsce. Od kilkudziesięciu lat znany jest fakt, że położenie trzech słynnych piramid w Gizie  oparte jest właśnie na układzie gwiazd Oriona.  Jednak obecny kształt centrum Szczecina powstał w XIX wieku, a piramidy kilka epok wcześniej, kiedy to każde ludzkie działanie musiało podlegać siłom boskim, a historia bogów została przez starożytnych doskonale spisana na niebie. Bardziej prawdopodobne jest to, że autor koncepcji centrum Szczecina szukał inspiracji właśnie w Egipcie, nawiązując do fascynacji orientalizmem, której apogeum w Polsce przypadło właśnie na czas XIX wieku.

Niezależnie jednak od źródła inspiracji, powstał wyjątkowy układ urbanistyczny, któremu uroku dodają secesyjne i eklektyczne kamienice.

Daniel Stępniak